14
Difraksion maksimum tartibi uchun ifoda difraksion panjaraning
asosiy formulasidan topiladi.
m
d
sin
, (1)
bu yerda
d - panjara davri,
- panjaraga o‘tkazilgan normal bilan
difraksion maksimum yo‘nalishi orasidagi burchak,
-
monoxramatik
yorug‘lik to‘lqin uzunligi,
m - difraksion panjara tartibi 1-formuladan
(2)
birdan katta bo‘lmasligi uchun (2) - formuladan
(3)
(3) - formuladagi kattaliklarning qiymatlarini qo‘yib,
.
ekanligini aniqlaymiz. Difraksion panjara doimiysi butun son ekanligini
hisobga olib,
m
max
=2.
3-masala.
Ikki
N
1
va
N
2
nikollar shunday joylashganki, polyarizatorlarning
tekisliklari orasidagi
- burchak
=60
o
. Tabiiy yorug‘likni
intensivligi
necha marta kamayishini aniqlang:
1) bitta
N
1
nikoldan o‘tganda;
2) ikkita nikoldan o‘tganda; nikolda yorug‘likning
yutilish
koeffitsiyenti
15
5.4-rasm
K=
0,05. Yorug‘likni sochilishi e’tiborga olinmasin.
Tabiiy nur, nikol prizmasining qirrasiga tushib, oddiy va nooddiy
nurlarga ajraladi (5.4-rasm). Ikkala nur ham
bir xil intensivlikda va
to‘liq qutblangan. Nooddiy nurning tebranish tekisligi rasm tekisligida
joylashgan. Oddiy nurning tebranish tekisligi chizma tekisligiga
ko‘ndalang joylashgan.
Oddiy nur to‘liq ichki qaytish tufayli nikolning qoraytirilgan
qirrasiga tushadi va unda to‘liq yutiladi.Noodiy nur prizmalardan o‘tib
yutilishi tufayli, o‘z intensivligini kamaytiradi.
1. Birinchi prizmadan o‘tgan yorug‘lik intensivligi
)
1
(
2
1
0
1
k
I
I
(1)
nisbiy intensivlik esa
k
k
I
I
I
I
1
2
)
1
(
2
1
0
0
1
0
. (1)
Formuladagi kattaliklarni son qiymatlarini qo‘yib nisbiy intensivlikni
topamiz
1
.
2
05
,
0
1
2
1
0
I
I
,
shunday qilib, yorug‘lik birinchi prizmadan o‘tgandan so‘ng uning
intensivligi 2,1 marta kamayadi.
16
2.
Intensivligi I
1
bo‘lgan yassi qutblangan yorug‘lik nuri ikkinchi
prizmaga tushadi va yana oddiy hamda nooddiy nurlarga ajraladi.
Ularning intensivliklari har xil qiymatga ega. Oddiy nur prizmada to‘liq
yutiladi. Prizmadan o‘tgan nooddiy nur intensivligi Malyus qonunidan
topiladi:
