Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti fizika kafedrasi f I z I k a f a n I d a n amaliy mashg‘ulotlar uchun uslubiy qo‘llanma

18 
5-masala 
Optik tizim yupqa yassi qavariq 
shisha linzadan iborat, qavqriq yuzasi 
kumush bilan qoplangan. Agar linzaning 
sferik yuzasining egrilik radiusi 60 sm 
bo`lsa, ushbu tizimning asosiy fokus 
masofasi f ni aniqlang. 
YECHISH: 
Linzaning asosiy MN optik o`qiga 
parallel bo‘lgan KL paraksial nur linzaga 
tushayotgan bo‘lsin (5.6- rasm) 
5.6- rasm 
KL nur linzaning yassi yuzasiga perpendikulyar, u 
sinmasdan o‘tadi. Sferik kumushlangan yuzaning L nuqtasiga 
burchak bilan tushadi va undan 
=
. Burchak bilan 
qaytadi. Qaytgan nur linzaning yassi yuzasining qirrasiga 2 
burchak bilan tushadi va linzadan chiqayotganda F nuqtada 
asosiy optik o‘qini kesib o‘tadi, o‘q bilan 
burchakni hosil 
qiladi. Hosil bo‘lgan FP kesim uzunligi optik tizimda 
ko‘rilayotgan izlanayotgan fokus masofaga teng. KL nurning 
paraksial 
kuchiga 
radianlarda 
ifodalanuvchi 
va 
burchaklari kichik bo`lshini hisobga olinsa, amalda ularning 
sinus va kosinuslari burchaklarning o ‘ziga teng, 5.6 rasmga 
ko‘ra 
(1) 

19 
(1) formuladagi burchaklar nisbati 
ni yorug‘likning sinish 
qonunidan foydalanib topamiz, bizning holimiz da bu 
= 
,
ko‘rinishida yoziladi.
bu yerda: 
= (
, 
ga teng. Burchaklar nisbatini (1) formulaga qo‘yib,
ni topamiz. Huddi shunday natijani formal tassavurlardan ham 
olish mumkin. KL nur linza orqali ketma-ket o‘tadi, egri 
oynadan qaytadi va yana bir martta linzadan o‘tadi, bu holda 
berilgan optik tizimni bir- biriga zich joylashtirilgan ikkita 
yassi qavariq linza va sferik oynadan tashkil topgan 
markazlashgan tizim deb qarash mumkin. Optik tizimning 
fokus masofasini quyidagi formula orqali topish mumkin
 
bu yerda Ф–tizimning optik kuchi. Bizga ma’lumki, tizimning 
optik 
kuchi 
tizimning 
optik 
kuchining 
alohida 
komponentalarining algebraik yig‘indisiga teng. Bu holda
 
(2) 
(2)- formula ifodasiga mos keladi.

Download 1,94 Mb.