Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti televizion texnologiyalar fakulteti

2-Topshiriq

1. 
   Elektr-montaj ishlarida ko’pincha ishlarni balandlikda olib borishga to’g’ri keladi, va baxtsiz xodisalari xam ko’pincha balandlikdan odamning tushib ketishi yoki odamlarning ustiga tepadan biror narsalarning tushib ketishi okibatida yuz berdi. Shu sababli elektr- montajchilar o’kuv xavfsizlik koidalariga rioya kilishi muxim axamiyatga ega . Balandlikka chikish uchun narvonlar, xavozalar, surilar kullanadi. Ularning balandligi bajariladigan ish xarakteriga mos bulishi kerak: ularni kilinishiga (stullar, yashiklar yordamida) yul kuyilmaydi. Tirab kuyiladigan narvonlarning va ikki oyoqli narvonlarning tepadan ikki pogonasida turib ishlashi xam man kilinadi. Narvonning balandligi 5 m dan oshmasligi kerak. Narvonlarni vakt-vakti bilan sinovdan utkazib turish lozim. Buning uchun narvonni tirab (gorizont bilan 60 -70 burchak xosil kilib ) bitta pogonasini urtasiga yuk 2 minut osiladi ( 6 oyda 1 marta ).
   

• 
  kuchlanish ostida bo’lgan tok o’tkazuvchi qismlarga tasodifan tegib ketish yoki ularga xavfli masofada yaqinlashish;
  
• 
  tokning yerga yoki elektr jihozning korpusiga tutashishi va normal sharoitda kuchlanish ostida bo’lmaydigan metall qismlarda kuchlanishnint vujudga kelishi;
  
• 
  ishchining yanglish harakati, shuningdek, kommutasion apparatlar bilan noto’g’ri ishlashi natijasida ishchilar ishlayotgan uzib qo’yilgan qismlarda kuchlanish paydo bo’lishi va h.k.
  

1. 
   elektr toki ta’siriga tushib qolish xavfi tashqi belgilarining yo’qligi, ya’ni inson elektr toki xavfini oldindan ko’zi bilan ko’ra olmaydi, quloqi bilan eshitmaydi va na hid bilish organlari bilan seza oladi;
   
2. 
   elektr toki bilan jarohatlanish oqibatining og’irligi: elektr tokidan jarohatlanish natijasida mehnat qobiliyatini yo’qotishning uzoq muddatli bo’lishi, jarohatlanishlarda o’lim hodisasi chastotasining nisbatan yuqoriligi, jarohatlanish sodir bo’lgan birinchi kunlardagi ishchining o’zini yaxshi sezishiga qaramasdan, tok ta’sirida uning organizmida boshlangan qaytarib bo’lmas patologik buzilishlar asta-sekin rivolanishi natijasida uning bir necha oydan keyin ham ish qobiliyatini yo’qotishi yoki umuman halok bo’lishi;
   
3. 
   insonning o’tkazgichga tok ta’sirida “yopishib qolish” holatining yuzaga kelishi: sanoat chastotasidagi, kuchi 15...25 mA bo’lgan tok ta’sirida inson muskullarida jadal titrash va tortilib qolish holati sodir bo’ladi, buning natijasida u o’zini mustaqil ravishda tok ta’siridan qutqara olmaydi;
   
4. 
   tok ta’siri oqibatida inson tomonidan mexanik jarohat olish ehtimolining mavjudligi: tok ta’sirida inson tanasi muskullarining beixtiyor talvasali ravishda qisqarishi natijasida mexanik jarohatlanishlar yuz beradi. Bunda terida yorilishlar, qon tomirlarida va nerv tolalarida uzilishlar, suyak chiqishlari va sinishlari sodir bo’ladi. Undan tashqari ishchi balandlikda ishlayotganda tok ta’siriga tushsa, hushini yo’qotadi va yiqilib tushishi natijasida mexanik jarohat ham olishi mumkin.
   
5. 
   elektroftalmiya: elektr yoyida hosil bo’ladigan kuchli ultrabinafsha nurlarining ta’sirida inson ko’zi to’qimalarining shikastlanishi.
   

1. 
   tokning termik ta’siri: bu ta’sir organizmdagi qon tomirlari, nerv tizimining, yurak, miya va boshqa ichki organlarning qizishi, kuyishi va ulardagi katta darajadagi funksional buzilishlar sodir bo’lishi bilan xarakterlanadi;
   
2. 
   tokning elektrolitik ta’siri: bu ta’sir organizmdagi qon va boshqa organik suyuqliklarning, hamda to’qimalarning parchalanishi va tarkibining buzilishiga olib keladi;
   
3. 
   tokning biologik ta’siri: tokning bu ta’siri asosan sog’lom organizmga xos bo’lgan bioelektr jarayonlarni izdan chiqarishi bilan xarakterlanadi, bu bioelektr jarayonlar organizmning hayotiy funksiyalari bilan yaqindan bog’langandir, masalan, tashqi tok ta’sirida organizmdagi biotoklar oqishining buzilishi natijasida to’qimalarni va muskullarni boshqarish izdan chiqadi, ixtiyorsiz titrash va qisqarishlar yuz beradi.
   

• 
  elektr toki ta’siridagi kuyishlar;
  
• 
  elektr toki belgilari;
  
• 
  terining metallanishi;
  
• 
  mexanik shikastlanishlar;
  
• 
  elektroftalmiya;
  
• 
  aralash jarohatlanishlar, ya’ni kuyish bilan birgalikdagi boshqa jarohatlanishlar.
  

1. 
   Tok o’tkazuvchi qismlarni dielektrik materiallar bilan qoplash, ya’ni izolyatsiyalash;
   
2. 
   Kuchlanish ostidagi o’tkazgichlarni yaqiniga borib bo’lmaydigan qilib joylashtirish;
   
3. 
   Turli to’siqlar bilan elektr uskunalarini to’sish;
   
4. 
   Blokirovka qurilmalarini qo’llash;
   
5. 
   Kichik kuchlanishlarni qo’llash;
   
6. 
   Ish o’rnini izolyatsiyalash;
   
7. 
   Elektr qurilmalarini yerga ulash;
   
8. 
   Elektr qurilmalarini nollash;
   
9. 
   Elektr tarmoqini qismlarga ajratish;
   
10. 
    Elektr potensiallarini tenglashtirish;
    
11. 
    Avtomatik uzgichlarni qo’llash;
    
12. 
    Yerga o’tuvchi toklarni kompensasiyalash;
    
13. 
    Elektromagnit maydon ta’siridan himoyalovchi ekranlar o’rnatish;
    
14. 
    Ogohlantiruvchi vositalarni qo’llash;
    
15. 
    Shaxsiy himoya vositalarini qo’llash.
    

2. Sun'iy nafas oldirish. Sun'iy nafas oldirish jarohatlangan kishi nafas olishi sezilmagan taqdirda yoki sust nafas olayotganda beriladi, shuningdek odamning qaysi turdagi jarohatlanishidan qat’iy nazar bu usullar qo‘llaniladi.

Jarohatlangan kishining yurak urishi to‘xtab qolgan taqdirda uning (uyqu arteriyasida puls sezilmasa va qorachig‘i kengaysa) yoki fibrilyatsiyada suniy nafas bilan birga tashqi (to‘g‘ridan-to‘g‘ri) yurakni uqalash kerak, qon aylanishini ta’minlash uchun yurakni harakatga keltiruvchi ko‘krak qafasini bosish orqali yurakni qisishga erishish mumkin. Bu holatda yurak umurtqa pog‘onasiga qisilgan holatda bo‘lib, qonni butunlay qon tomirlariga so‘rilishini ta’min- laydi.

1. 
   daqiqada 60-70 ezisb zarur bo‘ladi. Bosayotganda ko‘krakning yuqori qismi va pastki qovurg‘alarni bosish kerak emas, chunki bu harakat ularni sinishiga olib kelishi mumkin. Ko‘krak qismining pastki qismi bosilganda jigarni ezib qo‘yish mumkin. Agar 2 kishi yordam ko'rsatayotgan bo‘lsa, u holda biri yurakni uqalasa, boshqasi sun’iy nafasni navbatma - navbat qilib turishadi: Og‘iz yoki burunga
   
2. 
   marta chuqur nafas berilganda 15 marta ko‘krak qafas bosiladi va bu holat bir necha marotaba takrorlanadi. 1 minut davomida tax- minan 60-65 marotaba bosiladi. Sun’iy nafas bilan yurakni uqalash oralig'i juda qisqa bo‘lishi kerak, qilinayotgan muolajalar bir tomondan qilinishi kerak. Sun’iy nafas bilan yurakni uqalash 1:5 bo‘lishi kerak.