1.2. Formatlar
Qog'ozdan tejamli foydalanish uchun, saqlash va olib yurish, chizmalar
va boshqa loyihalash hujjatlari ma'lum o'lchamdagi qog’oz varaqlarida bajariladi.
Muayyan o'lchamdagi chizilgan qog'oz varag’i
chizma formati
deb nomlanadi.
Asosiy AO formati (1189Х841 mm) 1 m
2
maydonga ega. Ushbu format, ketma-ket
yarmiga bo'linib, boshqa formatlarni (A1, A2, A3 va A4) tashkil etadi, ular ham
asosiy hisoblanadi.
O’quv chizmalarini bajarish uchun siz Davlat standartida belgilangan quyidagi
formatlardan foydalanasiz (1-jadval, 1.2-rasm):
1-jadval
Format belgisi
А1
А2
А3
А4
Format tomonlarining
o'lchamlari, mm
841Х594
594Х420
420Х297
297Х210
1.2-rasm
1.3. Chiziq turlari
Buyumning tasviri tushunarli bo'lishi uchun chizmani bajarishda har xil
chiziq turlaridan
foydalaniladi. Har bir chiziq turi o'z nomiga, maqsadiga, uslubiga
841
210
420
420
11
va qalinligiga ega. Bu jismning tashqi va ichki shaklini aks ettirishni
osonlashtiradi.
Chiziqlar turlari, ularning uslubi, maqsadi va qalinligi Davlat standarti
tomonidan belgilanadi. Jadval 2 va rasm. 1.3 chiziqlarning asosiy turlarini
ko'rsatadi. Keling, ularni ko'rib chiqaylik.
1.3-rasm
2-jadval
№
Nomlanishi
Tuzilishi
Yo’g’onligi
Qo’llanilishi
1
Asosiy yo’g’on tutash
chiziq
S
=
0,5–
1,4mm
Ko’rinadigan konturlarni
tasvirlovchi chiziq
2
Ingichka tutash chiziq
S/3 – S/2
O’lcham
va
chiqarish
chiziqlari,
shtrixlash
chiziqlari
3
Shtrix chiziq
S/3 – S/2
Ko’rinmas
konturlarni
tasvirlovchi chiziq
4
Shtrixpunktir
S/3 – S/2
Markaz
va
o’qlarni
belgilovchi chiziq
5
Tutash to’lqinsimon
S/3 – S/2
Uzilish
joylarini
belgilovchi, ko’rinish va
qirqimlarni
cheklovchi
chiziq
12
Asosiy yo’g’on tutash chiziq.
Ushbu chiziq ob'ektning ko'rinadigan
konturining chiziqlarini aks ettirish uchun ishlatiladi. Rasm. 1.3. 1 – asosiy
yo’g’on tutash chiziq. Yo’g’on tutash chiziqning qalinligi (lar) 0,5 dan 1,4 mm
gacha tanlanadi. Bu chizma o'lchamiga bog'liq.
Ingichka tutash chiziq
. Ushbu chiziq kengaytma va o'lchov chiziqlarini
chizish uchun ishlatiladi. Rasm. 1.3. 2 –Ingichka tutash chiziq. Ingichka tutash
chiziqning qalinligi s / 3 dan s / 2 gacha tanlanadi.
Shtrix chiziq
. Bunday chiziq ob'ektning ko'rinmas konturining chiziqlarini
tasvirlash uchun ishlatiladi. Rasm. 1.3.
3 - uzuq chiziq. Shtrix chiziq alloxida shtrixlardan iborat. Shtrixlar uzunligi 2 dan
8 mm gacha, orasidagi masofa 1 dan 2 mm gacha tanlanadi (1.4-rasm). Kesilgan
chiziqning qalinligi s / 3 dan s / 2 oralig'ida tanlanadi.
Shtrixpunktir chiziq
. Bunday chiziq markaz va o’q chiziqlarini tasvirlash
uchun ishlatiladi. Rasm. 1.3. 4 - chiziqli nuqta. Chiziq va nuqta chizig'i uzun va
qisqa chiziqlardan iborat. Shtrixpunktir chiziqning uzunligi 5 dan 30 mm gacha,
uzun chiziqlar orasidagi masofa 3 dan 5 mm gacha tanlanadi (1.4-rasm). Bu
chizma o'lchamiga bog'liq. Shtrixpunktir chiziqning qalinligi s / 3 dan s / 2
oralig'ida tanlanadi.
Shtrixpunktir chizig’i chizma konturidan tashqariga chiqishi kerak, lekin 5 mm
dan oshmasligi kerak (1.5-rasm).
Tutash to'lqinsimon chiziq
. Bunday chiziq tasvirning kesilgan chizig'ini
tasvirlash uchun ishlatiladi. 1.3-rasmda 5-chiziq. Tutash to'lqinsimon chiziq.
To'lqinsimon chiziqning qalinligi s / 3 dan s / 2 gacha tanlanadi.
1.4-rasm 1.5-rasm
13
Bir xil turdagi chiziqlarning qalinligi berilgan rasmdagi barcha tasvirlar
uchun bir xil bo'lishi kerak.
|
