|
MÜHAZİRƏ 13
TEXNOLOJİ PROSESLƏRİN QURULMASININ ƏSASLARI VƏ HESABLAMALARI
|
| bet | 26/33 | | Sana | 27.12.2023 | | Hajmi | 1,26 Mb. | | #128586 |
Bog'liq C fakepathMühazir MÜHAZİRƏ 13
TEXNOLOJİ PROSESLƏRİN QURULMASININ ƏSASLARI VƏ HESABLAMALARI
Məmulatın istehsal və texnoloji proseslər anlayışı
Məmulat- müəssisədə hazırlanacaq istehsal olunacaq və məhsuldur. Məmulatlar iki qrupa bölünür: a) müəyyən edilməmiş - komponentləri (hissələri) olmayan. b) müəyyən edilmiş - iki və ya daha çox komponentdən ibarət olan (yığım aqreqatları, komplekslər, dəstlər).
Hissə (detal)- yığma əməliyyatlarından istifadə edilmədən eyni (həmcins) materialdan hazırlanmış məmulatdır.
Yığım vahidi- hissələrin bir-birinə birləşdirilməsi və yerləşdirilməsi olan və müəssisədə hər hansı bir yığma əməliyyatıdır (yiv ilə bərkitmə, qaynaqlama, perçinləmə, lehimləmə, yapışdırma və s.).
Kompleks- İstehsalat müəssisəsində yığım əməliyyatları ilə birləşdirilməyən, lakin bir-biri ilə əlaqəli əməliyyat funksiyalarını yerinə yetirmək üçün nəzərdə tutulmuş iki və ya daha çox təyin edilmiş məmulat (qazma qurğusu, avtomatik sex və s.).
Komplekt (dəstgah)- köməkçi xarakterli ümumi istismar təyinatlı məmulatların məcmusudur (alət dəsti, ehtiyat hissələri dəstləri və s.).
İstehsal prosesi- xammal və yarımfabrikatlar öz rəsmi təyinatına uyğun hazır məhsula çevrilən bir-biri ilə əlaqəli hərəkətlərin məcmusudur. O, aşağıdakıları əhatə edir: məmulatların hazırlanması; iş yerlərinin, məhsul istehsalının bütün mərhələlərinin saxlanılması; yığma; zavod daxili nəqliyyat daşıması, texniki nəzarət; anbar əməliyyatları; qablaşdırma və s.
Texnoloji proses- obyektin vəziyyətinin ardıcıl dəyişməsi ilə bilavasitə bağlı olan istehsal prosesinin bir hissəsidir. Texnoloji proses müxtəlif emal üsullarının (mexaniki emal, yığma, tökmə, termiki emal prosesi, örtmə və s.) ardıcıl yerinə yetirməsi üzrə qurulur. Hazırlanma xarakterli texnoloji proseslərdə ilkin material tökmə, prokat kəsmə, emal təzyiqi və formalaşdırma yolu ilə verilmiş ölçü və konfiqurasiyalı maşın hissələrinin pəstahlarına çevrilir. Birləşdirilmiş üsullar ola bilər. İstilik emal zamanı hissənin materialının xüsusiyyətlərini dəyişdirən struktur dəyişikliklər baş verir. Mexaniki emalın texnoloji prosesləri altında məmulatın pəstahla dəyişməsini başa düşmək lazımdır.
Texnoloji yığım prosesi- məmulatın elementlərinin düyümlərə ardıcıl birləşdirilməsi (düyüm yığımı) və düyümlərin və hissələrin məmulatla (ümumi yığım) sonrakı yığılması.
İş yeri - istehsal sahəsinin üzərində görülən işlərə uyğun avadanlıqla təchiz olunmuş bölməsidir. Texnoloji proses əməliyyatlara bölünür.
Əməliyyat- bir iş yerində bir və ya bir qrup icaçı tərəfindən davamlı olaraq (növbəti pəstaha keçənə qədər) yerinə yetirilən texnoloji prosesin tamamlanmış hissəsidir.
Nümunə: müxtəlif alətlərlə eyni torna-vint kəsən dəzgahda kəsici alətlər - bir əməliyyat. Torna-vint kəsən dəzgahda burğulama və burğu dəzgahında iki əməliyyatdır.
Texnoloji əməliyyat aşağıdakı elementlərin tərkibindədir.
Qurğu- emal olunan pəstahların və ya yığılmış yığım qurğusunun dəyişməz bərkidilməsi ilə yerinə yetirilən texnoloji əməliyyatın bir hissəsidir (şək. 6.1). Emal zamanı pəstahı fırlanan qurğulardan (bölmə başlıqları və s.) istifadə edərək dəzgah düyümlərinə nisbətən mövqeyni dəyişə bilər, yəni müxtəlif vəziyyəti tutur.
Vəziyyət - əməliyyatın müəyyən hissəsini yerinə yetirərkən alətə və ya hərəkətsiz avadanlıq hissəsinə nisbətən pəstahın və yığım və yığım düyümlərinin tutduğu sabit mövqedir.
Nümunə: Revovver dəzgahda emal edərkən, revolver başlığın alətlə hər yeni vəziyyəti mövqe hesab olunur.
Texnoloji keçid- istifadə olunan alətin və emal nəticəsində əmələ gələn və ya yığım zamanı birləşdirilən səthlərin sabitliyi və iş rejiminin sabitliyi ilə xarakterizə olunan texnoloji əməliyyatın tamamlanmış hissəsidir.
Şəkil 6.1. Frez başlığı: a) valın uclarının iki gedişdə emalı; b) valın uclarının bir rejimdə emalı.
Şəkil 6.2. Silindrik val səthlərinin bir keçiddə emal edilməsi
Nümunə: Valın bir pilləsinin əvvəlcə kəsici ilə ardıcıl fırlanması, sonra digəri iki keçiddən ibarət olacaq və bu addımları iki kəsici ilə eyni vaxtda çevirsəniz, bu, bir keçiddə fırlanma olacaq (şək. 6.2). Kəsmə rejimləri (verişlər, şpindelin sürəti, kəsilmə dərinliyi) dəyişdikcə, kobud emal və bitirmə də iki keçiddə həyata keçirilir.
Köməkçi keçid - forma, ölçü və səthin kələ-kötürlüyünün dəyişməsi ilə müşayiət olunmayan insan və avadanlıqların hərəkətlərindən ibarət texnoloji əməliyyatın tamamlanmış hissəsidir.
Məsələn: pəstahın daxil edilməsi və çıxarılması, alətin dəyişdirilməsi, alətin daxil edilməsi, ölçmənin yoxlanması və s. keçid işçi və köməkçi hərəkətlərdən ibarətdir.
İşçi hərəkət - alətin pəstaha nisbətən bir hərəkətindən ibarət olan və pəstahın ölçülərinin, kələ-kötürlüyünun və ya xassələrinin dəyişməsi ilə müşayiət olunan texnoloji keçidin tamamlanmış hissəsidir.
Köməkçi hərəkət- pəstahın forması, ölçüləri, kələ-kötürlüyü və ya xassələrinin dəyişməsi ilə müşayiət olunmayan, lakin işçi hərəkətin tamamlamaq üçün zəruri olan, pəstaha nisbətən alətin tək bir hərəkətindən ibarət olan keçidin tamamlanmış hissəsi, məsələn: torna dəzgahının supportunu çevirdikdən sonra ilkin vəziyyətinə sürüşdürülməsi (yonma dəzgahı üçün də eyni)
|
| |
