|
Maşınqayırma sənayesinin növləri və istehsal üsullarının mahiyyəti
|
| bet | 28/33 | | Sana | 27.12.2023 | | Hajmi | 1,26 Mb. | | #128586 |
Bog'liq C fakepathMühazir Maşınqayırma sənayesinin növləri və istehsal üsullarının mahiyyəti
İstehsal növü- istehsal prosesinin təşkilati və texnoloji xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirir. İstehsal proqramının həcmindən və istehsal olunan məhsulların xarakterindən asılı olaraq üç əsas istehsal növü fərqləndirilir: fərdi, seriyalı, kütləvi. Qeyd etmək lazımdır ki, maşınqayırmada istehsal olunan məhsulların geniş çeşidi ilə, nisbətən az sayda müəssisə ilə kiçik seriyalı istehsal ilə xarakterizə olunur. Bu, ümumi konstruksiya və texnoloji xüsusiyyətlərə malik olmayan geniş çeşidli müxtəlif avadanlıqlarla hər bir zavodun iş yükünün artmasına səbəb olur. İstehsal növünün seçilməsi seriyalıq əmsalı ilə xarakterizə olunur.
Ks =Р /О,
burada O - müxtəlif əməliyyatların sayıdır; P – iş yerlərin sayı. Kb - bir aya bərabər bir planlaşdırma dövrü üçün qəbul edilir.
Məsələn:
İstehsal növü
|
Kütləvi
|
İri serial
|
Orta serial
|
Az serial
|
Fərdi
|
Ks
|
1,0
|
< 10
|
10.. 20
|
20...40
|
> 40
|
Fərdi istehsal aşağıdakılarla xarakterizə olunur:
geniş diapzonda;
istehsal olunan məmulatların kiçik həcmi;
universal avadanlıqların istifadəsi (bölmələrə bölünür –
torna, frezləmə və s.);
yüksək ixtisaslı işçilər;
istehsalın yüksək maya dəyəri.
Kütləvi istehsalda hissələr partiyalar şəklində, məmulatlar
isə müəyyən fasilələrlə təkrarlanaraq ardıcıl olaraq hazırlanır. Serial istehsalı aşağıdakılarla xarakterizə olunur:
məmulatın məhdud çeşidi;
həm universal, həm də xüsusi avadanlıqların,
tərtibatların, alətlərin istifadəsi;
UTT (universal tənzimləmə tərtibatları), UYT
(universal yığma tərtibatları), CNC dəzgahların geniş istifadəsi;
həm avadanlıq həm də dəzgah növləri ardıcıl olaraq
TP üzrə yerləşdirilir.
Kütləvi istehsal aşağıdakılarla xarakterizə olunur:
dar nomenklatura və məhsul istehsalının böyük həcmi;
hər bir iş yerində daim təkrarlanan bir əməliyyat aparılır;
avadanlıqlar əməliyyat ardıcıllığı üzrə yerləşir;
ixtisaslaşdırılmış avadanlıqların, kompleks mexanikləşdirmə və avtomatlaşdırma vasitələrinin geniş tətbiqi;
tam bir-birini qarşılıqlı əvəz etmə prinsiplərinə riayət edilməsi.
Kütləvi istehsalın ən yüksək forması axın-kütləsidir,
halbuki hər bir əməliyyatın vaxtı bütün axının (takt) vaxtına bərabər və ya ondan qısadır. Axının iş üsulu, iş yerlərinin texnoloji prosesə uyğun yerləşdirməyə imkan verir ki, bu da məhsuldarlığı artırır, vaxt itkilərini azaldır. Hazırda fərdi və seriyalı istehsalda belə işi axın üsulu ilə təşkil etmək mümkün olur və həmişə ona çalışmaq lazımdır. Axın istehsalında emal edilən və ya yığılan düyünlərin istehsalı-buraxılışı dəqiq müəyyən olunur. Buraxılış taktı (dəq/ədəd) aşağıdakı düsturla hesablanır:
, (6.8)
burada vaxtın təqvim fondu (saat) (bir növbə ilə - 20 ... 70 saat); K– avadanlıqların təmiri zamanı vaxt itkisi əmsalı (K=0,98…0,96); m - iş növbələrinin sayı; N - illik buraxılış proqramı.
İcra müddəti buraxılış dövrünə uyğun gəlməyən əməliyyatlar üçün əlavə avadanlıq istifadə olunur. Maşınqayırma istehsalının yuxarıda göstərilən növlərə bölünməsi şərtidir, çünki onlar arasında dəqiq sərhəd yaratmaq mümkün deyil. Təxminən istehsal növü cədvəl 6.1-ə uyğun olaraq müəyyən edilə bilər:
Cədvəl 6.1
İstehsal növü
|
Hissələrin dövrlər sayı (illik)
|
Böyük, əmək tələb edən, çəkisi 30 kq-dan çox
|
Orta ölçülü və əmək tələb edən, 8 ... 30 kq ağırlığında
|
Kiçik, aşağı əmək tələb edən, çəkisi 8 kq-dan azdır
|
1. Fərdi
|
< 5
|
< 10
|
< 100
|
2. Az serial
|
5…100
|
10…100
|
100…500
|
3. Orta serial
|
100…300
|
200...500
|
500…5000
|
4. İri serial
|
300…1000
|
500…5000
|
5000…50 000
|
5. Kütləvi
|
> 1000
|
> 5000
|
> 50 000
|
İstehsal növü verilmiş buraxılış proqramı əsasında hissənin buraxılış dövrünü hesablayaraq seçilir. Kütləvi istehsal üçün istehsalda eyni vaxtda istifadə olunan hissələrin iqtisadi cəhətdən səmərəli partiyasının ölçüsü də müəyyən edilir:
,
burada - əməliyyatlar üçün hazırlıq və tamamlama vaxtın miqdarı, dəq; - əməliyyatlar üçün ədədi vaxt, dəq; K - avadanlığın dəyişdirilməsi üçün vaxt itkisini nəzərə alan əmsal (K = 0,04 – iri seriyalı, K = 0,18 - az seriyalı).
Kimya maşınqayırmasının xüsusiyyəti fərdi və kiçik seriyalı orta və böyük seriyalı istehsalın müxtəlifliyidir. Lakin üstünlük təşkil edən istehsal növü kiçik seriyalıdır. Məsələn, avadanlıqların təxminən 25% -i 10 ədədə qədər istehsal olunur. İldə 43% - 10-dan 100-ə qədər, təxminən 27% - 100-dən 1000-ə qədər və yalnız 5% -i 1000-dən çox ədəd olur.
İstehsal olunan məhsulların geniş çeşidi və az sayda müəssisə ilə kiçik seriyalı istehsal, ümumi konstruksiya və texnoloji xüsusiyyətlərə malik olmayan geniş çeşidli müxtəlif avadanlıqlarla hər bir zavodun iş yükünün artmasına səbəb olur.
|
| |
