İfrat keçiricilik - aşağı temperaturlarda materialın müqavimətinin sıçrayışla sıfra düşməsidir.Bunu ilk dəfə hollandiya fiziki Kamerlinq - Onnes 4,1K temperaturda civədə müşahidə etmişdir. Daha yüksək temperaturlarda ifrat keçiricilik göstərən materiallar tapılmaqdadır.
Aktiv müqavimət – bu müqavimət mövcud olduqda dövrə generatordan gələn enerjini udur. Bu enerji naqillərin daxili enerjisinə çevrilir və naqillər qızır. Aktiv müqavimətdə cərəyan şiddətinin rəqsləri gərginliyin rəqsləri ilə eyni fazada olur, cərəyan şiddətinin amplitudu.
Elektron nəzəriyyə metalları içərisində sərbəst elektronların bir elektron qazı olan ion kristal şəbəkəsinin qovşaqlarından ibarət bir sistem şəklində bir dirijoru təmsil edir. Bir-iki elektron hər bir atomdan sərbəst bir vəziyyətə keçir. Adi qaz statistikasının konsepsiyaları və qanunları elektron qaza tətbiq edilmişdir. Elektrik sahəsinin təsiri altında elektronların istilik və istiqamətli hərəkətini nəzərə alaraq Ohm qanununun ifadəsini əldə etdik. Kristal panjasının düyünləri ilə elektronların toqquşması zamanı bir elektrik sahəsindəki elektronların sürətlənməsi zamanı yığılan enerji keçiricinin metal bazasına köçürülür və nəticədə qızdırılır. Bu prosesin nəzərdən keçirilməsi Joule-Lenz qanununun nəticələnməsinə səbəb oldu. Beləliklə, metalların elektron nəzəriyyəsi, əvvəllər eksperimental olaraq tapılmış metallarda aşkar edilmiş elektrik keçiriciliyinin və elektrik enerjisinin itirilməsinin əsas qanunlarını nəzəri şəkildə izah etməyə və izah etməyə imkan verdi. Metalların elektrik və istilik keçiriciliyi arasındakı əlaqəni izah etmək də mümkün idi.Bununla birlikdə, nəzəriyyənin bəzi nəticələri ilə eksperimental məlumatlar arasında ziddiyyətlər yarandı. Bunlar müqavimətin temperatur asılılığının əyriləri arasındakı uyğunsuzluqda, metalların istilik qabiliyyətinin nəzəri olaraq alınan dəyərləri ilə eksperimental məlumatlar arasındakı uyğunsuzluqdan ibarət idi.Kvant mexanikasının mövqeyini götürərək bu çətinliklərin öhdəsindən gəldik. Klassik elektron nəzəriyyədən fərqli olaraq kvant mexanikası adi temperaturda metallarda olan elektron qazın pozulmuş vəziyyətdə olduğunu düşünür. Bu vəziyyətdə elektron qazının enerjisi demək olar ki, istidən asılıdır, yəni. termal hərəkət elektron enerjisini çətinliklə dəyişdirir. Buna görə metalların istilik qabiliyyətinin ölçülməsində olan bir elektron qazının istiləşməsinə sərf edilmir. Adi qazlara bənzər bir vəziyyətdə elektron qaz minlərlə Kelvin nisbətində olur. Pozitiv ionların sərbəst hərəkət edən elektronlarla bağlandığı bir sistem olaraq metalı təmsil edərək, metalların bütün əsas xüsusiyyətlərinin təbiətini başa düşmək asandır: sünilik, çeviklik, yaxşı istilik keçiriciliyi və yüksək elektrik keçiriciliyi.
Cərəyanlı J, A / m 2 və elektrik sahəsinin gücü E, V / m, dirijordakı əlaqəsi tanınmış düsturla verilir:
Burada g, S / m, keçirici materialın parametridir, buna deyilir keçiricilik ; Ohm qanununa görə g sonuncunu çox geniş diapazonda dəyişdirərkən elektrik sahəsindən asılı deyildir. R \u003d 1 / g dəyəri, keçiriciliyin tərs və deyilir müqavimət , davamlı bir kəsiyi S olan l uzunluğu bir müqavimət olan bir dirijor üçün düsturla hesablanır
ρ \u003d R · S / l. (2.2)
Müqavimət üçün SI qurğusu Ohm · m-dir. Normal temperaturda metal keçiricilərin müqavimət ρ diapazonu olduqca dardır: dəmir-xrom-alüminium ərintiləri üçün gümüş üçün 0.016-dan 10 μOhm · m-ə qədər, yəni. yalnız üç sifariş alır. Elektrik keçiriciliyinin dəyəri γ əsasən öz növbəsində keçirici materialın quruluşu ilə müəyyən edilən bir dirijordakı elektronların orta sərbəst yolundan asılıdır. Ən müntəzəm kristal panjara ilə bütün təmiz metallar, müqavimətin ən aşağı dəyərləri ilə xarakterizə olunur; çirkləri, panjaları təhrif edərək ρ artmasına səbəb olur. Və dalğa nəzəriyyəsi nöqteyi-nəzərindən elektron dalğaların dağılması elektron dalğasının uzunluğunun dörddə birinin məsafəsi ilə müqayisə oluna bilən kristal qəfəsindəki qüsurlar üzərində baş verir. Kiçik ölçülərin pozulması dalğaların gözə çarpmasına səbəb olmur.
Elektrik dövrəsi quruluşlar toplusu olub, cərəyanın aхma yolunu yaradır. Elektrik dövrəsinə müхtəlif təyinatlı radioteхniki və elektroteхniki elementlər daхil ola bilər. Bunlar öz aralarında birləşən generatorlar, transformatorlar, induktiv sarğaclar, kondensatorlar, reostatlar, birləşdirici naqillər və elektrik enerjisinin qəbulediciləridir. Ümumi halda isə elektrik dövrəsi mənbədən və elektrik enerjisinin işlədicisindən ibarətdir ki, bunlar da biri-birilə naqillər vasitəsilə birləşdirilir.
Elektrik enerji mənbələrində kimyəvi, meхaniki, istilik və ya digər enerji növləri elektrik enerjisinə, işlədicilərdə isə əksinə, elektrik enerjisi istilik, meхaniki və ya digər enerji növlərinə çevrilir. Elektrik enerjisinin mənbələrdə alınması, ötürülməsi və işlədicilərdə başqa enerji növünə çevrilməsi zaman keçdikcədəyişməyən cərəyan və gərginlikdə baş verirsə, belə dövrə sabit cərəyan dövrəsi adlanır. Belə dövrələrdə özü-özünə e.h.q. əmələ gəlmir. Şəkil 1.1-də sadə sabit cərəyan dövrəsinin sхemi verilmişdir.
Bu dövrə əsasən üç hissəyə ayrılmışdır: sabit elektrik cərəyanı mənbəyi (I), işlədici (III) və onları birləşdirən naqillər (II).Nəzəri baхımdan elektrik dövrəsinə aktiv və passiv elementlərdən təşkil olunmuş dövrə kimi baхmaq əlverişlidir.Aktiv elementlərdə elektrik enerjisi hasil olur, passiv elementlərdə isə bu enerji digər enerji növlərinə çevrilir və yaхud da elektrik və ya maqnit sahələri enerjisi kimi toplanır.
|
