|
Oddiy yig'ish chizmalarini o'qish
|
| bet | 3/6 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 61,34 Kb. | | #234081 |
Bog'liq Tolibjonov Bobur Elmurodova Munisa, Axborot kutubxona muassasalarida fondni saqlash yo\'llar, Shokirova Gulafruz| 1.2 Oddiy yig'ish chizmalarini o'qish
Buyum tarkibiy qismlarining vaziyat raqamlari chizma konturi tashqarisida chiqarish chiziqlari orqali ko’rsatiladi. Bu chiziqning bir uchi detal yoki yig’ish birligining ko’rinadigan tasvirida, qirqim i yoki kesimida nuqta bilan, ikkinchi uchi esa tokcha chizig’i bilan chegaralanadi
Buyum tarkibida yupqa detallar mavjud bo’lsa, vaziyat raqamlarini ko’rsatuvchi chiqarish chizig’ining bir uchida nuqta o’rniga ko’rsatkich strelka chiziladi (9.2-rasm, vaz.7).
Vaziyat raqamlari buyumning asosiy ko’rinishlarida uning tarkibiy qismlari yaqqol ko’rinadigan tasvirlari, qirqimlari va kesimlariga qo’yiladi. Vaziyat raqamlari chizmaning konturi tashqarisida, chizmaning asosiy yozuviga parallel holda ularni qator yoki ustun qilib
Buyum tarkibiga kiruvchi bar bir detal yoki yig’ish birligi uchun vaziyat raqami faqat bir marta qo’yiladi. Vaziyat raqamlarini ko’rsatuvchi chiqarish chiziqlari o’zaro kesishmasligi, shtrixlash chiziqlariga parallel bo’lmasligi, buyum tarkibiy qismlarining tasvirlari va o’lcham chiziqlarini mumkin qadar kesib o’tmasligi lozim. guruhlab, iloji boricha bir chiziqqa joylashtiriladi.
Tokcha chizig’i va chiqarish chizig’ining qalinligi bir xil bo’lib, ingichka tutash chiziq bilan tasvirlanadi. Vaziyat raqamlari shrifti bitta chizmada tatbiq qilingan o’lcham sonlaridan bir raqamga katta bo’lgan shriftlarda yoziladi. Masalan, chizmadagi o’lchamlar №3,5 raqamdagi shriftda yozilgan bo’lsa, vaziyat raqamlari 5 raqamdagi shriftda yoziladi.
Quyidagi hollarda chiqarish chiziqlarini umumiy bitta qilib chiqarish ma’qul hisoblanadi.
1. Bitta biriktirish joyiga tegishli biriktirish detallari guruhi uchun. Agar biriktirish detallari ikki va undan ortiq bo’lsa, biriktirish detallari bilan buyumning turli tarkibiy qismlari biriktirilgan hollarda ularning soni tegishli vaziyat raqamlaridan keyin qavs ichida keltiriladi. Ammo
biriktirish detallarining soni buyumning biriktiriladigan tarkibiy qismlari sonidan qat’iy nazar, bitta biriktiriluvchi tarkibiy qismi uchun ko’rsatiladi. Bunday hollarda chiqarish chizig’i birikadigan tarkibiy qismdan chiqariladi 2. Yaqqol ko‘rinib turadigan, JL '''SJ i ularning o ‘zaro bog‘lanishi to ‘g‘risida I I 1 “■ ™ 1^ boshqacha tushuncha hosil qilmaydigan va har bir tarkibiy qismidan alohida chiqarish chiziqlari o ‘tkazish imkoniyati bo ‘Imagan detallar guruhi uchun. Bunday hollarda chiqarish chizig’i birikuvchi tarkibiy qismdann chiqariladi. Buyumning grafikaviy tasvirlash qiyin bo‘lgan ayrim tarkibiy qismlari uchun. Bunday hollarda chizmada mazkur tarkibiy qismlarni tasvirlamaslik mumkin. Ammo ularning buyumda joylashishini ko’rinuvchi tarkibiy qismidan chiqarish chiziqlari bilan aniqlab qo’yiladi. Chizma maydonida esa texnikaviy talablarga tegishli ko’rsatmalar beriladi. Bunday hollarda vaziyat raqamlari tokchalar bo’yicha joylashtirilib, ingichka chiziq bilan birlashtiriladi va chiqarish chizig‘ining bir uchi vaziyat raqami qo’yilgan tokchalarning eng yuqorisiga, ikkinchi uchi esa engyuqori tokchadagi buyum tarkibiy qismiga qo’yiladi. Yig’ma birlikning yig’ish chizmasi spetsifikatsiyasini tuzish. Spetsifikatsiya har bir yig’ish birligi, kompleks va komplektlarning yig’ish va montaj chizmalari uchun tuziladi. Uning shakli, o’lchamlari va uni to‘lg‘azish tartibi standartda belgilangan (9.4 va 9.5-rasmlar). Spetsifikatsiya alohida A4 bichimda bajariladi va unda yig’ish birligi, kompleks va komplekt tarkibiga kiruvchi qismlarni aniqlash va ularni tayyorlash, yig’ish va montaj qilishda zarur bo’lgan ma’lumotlar beriladi. Chizmaning spetsifikatsiyasiga buyumning tarkibiy qismlari, mazkur buyumga va uning spetsifikatsiya qilinmagan tarkibiy qismlariga tegishli bo’lgan konstruktorlik hujjatlari kiritiladi. Umumiy holdagi spetsifikatsiya bo’limlardan iborat bolib, ular quyidagi tartibda joylashtiriladi: 1) hujjatlar; 2) komplekslar; 3) yig’ish birliklari; 4) detallar; 5) standart buyumlar; 6) boshqa buyumlar; 7) materiallar; 8) komplektlar.
Har bir bo’lim spetsifikatsiyaning “Nomi” degan ustunida sarlavha sifatida ko’rsatiladi va ostiga chizib qo’yiladi. Spetsifikatsiyaning yuqorida keltirilgan har bir bo’limida quyidagi ma’lumotlar beriladi.
1. Hujjatlar. Bu bo’limga spetsifikatsiya qilinadigan buyumning asosiy konstruktorlik hujjatlari komplektini tashkil qiluvchi hujjatlar, buyumning spetsifikatsiya qilinmagan qismlarining (detallarining) ish chizmasidan boshqa hujjatlari kiritiladi. Bu bo’limda birinchi navbatda spetsifikatsiya qilingan buyumning hujjatlari, so’ngra spetsifikatsiyalanmagan qismlarining hujjatlari kiritiladi. 2. Komplekslar. “Yig’ish birliklari” va “Detallar” bo’limiga spetsifikatsiya qilinadigan buyum tarkibiga bevosita kiruvchi komplekslar, yig’ish birliklari va detallar kiritiladi. Ko’rsatilgan buyumlar alfavit tartibida yoziladi. 3. Standart buyumlar. Bu bo’limda buyumlar quyidagi tartibda yoziladi: 1) davlat standartlari; 2) tarmoq standartlari; 3) korxona standartlari.
Har bir standart toifalari chegarasida bir xil guruhlar, har bir guruh chegarasida buyumlarning alfavit tartibida nomlari, bar bir nom chegarasida standartlarning ortib borishi tartibida, har bir standartning belgilanishida buyumning asosiy parametrlari yoki o’lchamlari ortib borish tartibida yoziladi.
4. Boshqa buyumlar. Bu bo’limga standart buyumlardan tashqari asosiy konstruktorlik hujjatlari bo’yicha qo’llanilmagan (texnikaviy shartlar, kataloglar, preyskurantlar va shunga o’xshashlar bo’yicha ishlatilgan) buyumlar kiritiladi. Buyumlar bir xil guruhlar bo’yicha yoziladi: har bir guruh chegarasida - raqamlari alfavit tartibida, har bir nom chegarasida buyumning asosiy parametrlari yoki o’lchamlari ortib borish tartibida yoziladi. 5. Materiallar. Bu bo’limga buyum tarkibiga bevosita kiruvchi materiallar kiritiladi. Masalan, metall simlar, kabellar, shnurlar, rezina, teri, to’qimachilik materiallari, elektrodlar, yelim, moylovchi moylar va shunga o’xshashlar. Materiallar spetsifikatsiyada ularning turlariga qarab quyidagi tartibda yoziladi: 1) qora metallar; 2) magnitli elektrik va ferromagnit metallar; 3) rangli, asl va noyob metallar; 4) kabellar, simlar va chilvirlar; 5) plastmassalar va presslangan materiallar; 6) qog’oz va to’qimachilik materiallari; 7) yog’och materiallari; 8) rezina va teri materiallari; 9) mineral va sopol keramika materiallar; 10) loklar, bo’yoqlar, neft mahsulotlari va kimyoviy dorilar; 11) boshqa materiallar.
Har bir materialning turlari chegarasida ularning nomlari alfavit tartibida, har bir materialning nomlari chegarasida o’lchamlari yoki boshqa parametrlari ortib borishi chegarasida yoziladi.
6. Komplektlar. Spetsifikatsiyaning bu bo’limiga konstruktorlik hujjatlar bo’yicha buyumga bevosita kiruvchi komplektlar yoziladi. Komplektlarni yozish tartibi standartda belgilangan.
Spetsifikatsiyada ko’rsatilgan ustunlar quyidagicha to’lg’aziladi.
1. “Bichim” ustuni. Bunda spetsifikatsiyada nomi ko’rsatilgan hujjatlarning bichimi ko’rsatiladi. Agar hujjatlar bir necha turli bichimlarda bajarilgan bo’lsa, bu ustunda yulduzcha “*” belgisi qo’yilib, “Eslatma” ustunida hamma belgilar yoziladi. Standart va boshqa buyumlar, materiallar bo’limlarida bu ustun to’lg’azilmaydi. Bosmaxona, litografiya va boshqa shunga o’xshash usullar bilan tegishli davlat standartlari tasdiqlangan bichimlarda chiqarilgan hujjatlarda bu ustunga chiziq chizib qo’yiladi. 2. “Zona” ustuni. Chizma maydoni zonalarga standart bo’yicha bo’lingan bo’lsa, buyumning tarkibiy qismlari joylashtirilgan zonalar ko’rsatiladi. 3) “Vaz” (Vaziyat) ustuni. Bu ustunda spetsifikatsiya qilinayotgan buyum tarkibiga bevosita kiruvchi detallarning tartib raqamlari ularni spetsifikatsiyada yozilgan tartibda ko’rsatiladi. “Hujjatlar” va “Komplektlar'” bo’limlari uchun bu ustun to’lg’azilmaydi. 4) “Belgisi” ustuni. Bu ustunda “Hujjatlar” bo’limida yozilgan hujjatlarning belgisi ko’rsatiladi. “Komplekslar”, CiYig‘ish birhklari”, “Detallar” va “Komplektlar” bo’limlari uchun bu ustunda ularning asosiy konstruktorlik hujjatlarining belgilari ko’rsatiladi. Spetsifikatsiyaning “Standart buyumlaf ”, “Boshqa buyumlar” va “Materiallar'” bo’limlarida bu ustun to’lg’azilmaydi. 5) “Nomi” ustunida quyidagi ma’lumotlar ko’rsatiladi: a) ««Hujjatlar» bo’limida mazkur buyumning asosiy konstruktorlik hujjatlari komplektiga kiruvchi hujjatlarining nomi, masalan, “Yig’ish chizmasi”, “Texnikaviy shartlar” va shunga o’xshashlar ko’rsatiladi. b) “Komplekslap”, “Yig’ish birliklari”, “Detallar” va “Komplektlar” bo’limlarida buyumning nomi asosiy konstruktorlik hujjatlarining asosiy yozuvida yozilgan nomiga muvofiq yoziladi. Chizmasi tuzilmagan buyumning detallari uchun ularning nomlari va materiali, tayyorlash uchun zarur bo’lgan o’lchamlari ko’rsatiladi;
d) “Standart buyumlar” bo’limida standartlar tomonidan buyumga berilgan raqamlar va belgilar ko’rsatiladi; e) “Boshqa buyumlar ” bo’limida mazkur buyumlar bilan ta’minlanganligi to’g’risidagi hujjatlarga muvofiq ularning nomi va belgisi, hujjatlarning belgisi ko’rsatiladi; f) “Materiallar” bo’limida standart tomonidan materiallarga berilgan belgilar yoziladi. 6) “Soni” ustunida buyumning tarkibiy qismlari uchun spetsifikatsiya qilinayotgan bitta buyumdagi detallarining soni ko’rsatiladi. «Materiallar» bo’limida bitta buyum uchun mazkur materialning umumiy miqdori o’lchov birligi yozilgan holda ko’rsatiladi. “Eslatma” ustuni “Soni” ustunining bevosita yaqinida yozib qo’yilishiga ruxsat beriladi. “Hujjatlar” bo’limida bu ustun to’lg’azilmaydi.
7) “Eslatma” ustunida mazkur buyumga tegishli hujjatlar va materiallar, masalan, chizmasi bajarilmagan detallar uchun uning massasi va shunga o’xshash turli ma’lumotlar ko’rsatiladi.
Ikki va undan ortiq turli bichimlarda bajarilgan hujjatlar uchun bu ustunda bichimlar ko’rsatiladi. Bunday hollarda bichimni ko’rsatuvchi son oldiga yulduzcha “*” belgisi qo’yiladi. Spetsifikatsiyaning har bir bo’limidan keyin qo’shimcha yozuvlar uchun bo’sh qatorlar qoldirilishi lozim. Shuningdek, vaziyat raqamlarini ham zahira sifatida qoldirish mumkin. Zahira vaziyat raqamlari bo’sh qatorlari to’lg’azilganda qo’yiladi. 3.Yigi’ish chizmalarining bajarishga oid Namuna chizmalar. Grafik vazifa sharti: “Yo’naltiruvchi blok" nomli yig ‘ma birlikning standart bo „lmagan detallarining eskizi tuzilsin. 9.6-rasm, a da “Yo’naltiruvchi blok" nomli buyum (yig’ma birlik)ning yaqqol tasviri berilgan. Bu yig’ma birlik ko’tarma kran metallkonstruksiyasining bir qismi hisoblanadi va u trossni yo’naltirish uchun xizmat qiladi. 9.6-rasm, b da spetsifikatsiya bo’limlari bo’yicha “Yo’naltiruvchi blok"ni tashkil qiluvchi qismlari tasvirlangan.
1. “Rolik" yig’ma birlik bo’lib, u rolik va unga tig’iz kiritilgan vtulkadan iborat. “Rolik" spetsifikatsiyaning “Yig’ma birliklar"" bo’limiga tegishli bo’lganligi uchun uni tarkibidagi “Rolik" va “Vtulka"" eskizi, yig’ish chizmasi hamda spetsifikatsiyasi bajariladi.
2. Tarkibiy qismlar: “Vilka"", “Kronshteyn"", “O’q"" va “Planka""lar spetsifikatsiyaning “Detallar"" bo’limiga kiradi. Bu detallarning har birini eskizi bajariladi.
3. Tarkibiy qismlar: boltlar, gaykalar, maslenka spetsifikatsiyaning “Standart buyumlar"" bo’limiga tegishlidir. Ushbu yig’ma birlikning yig’ish chizmasini tuzish uchun undagi har bir standart bo’lmagan detalning eskizi bajariladi (vaziyatlari 1, 2, 3, 4, 5). Detallarning eskizlari standart chizma qog’ozlariga chiziladi. Eskiz bajarish uchun mumkin qadar maxsus katakchalari mavjud bo’lgan millimetrovkali qog’ozlardan foydalanish maqsadga muvofiq bo’ladi. Eskizdagi ko’rinishlari soni, joylashuvi ushbu detalni tayyorlash imkoniyatini to’liq beruvchi ma’lumotlarni o’z ichiga olishi shart. Asosiy e’tibor detallarni o’zaro birikuvchi sirtlarining o’lchamlarini bir-biriga mos kelishiga qaratiladi.
Vilka (vaz. 2) va kronshteyn (vaz. 3)larning eskizlari ularni to’liq tasavvur qilish uchun uchta ko’rinishdan iborat bo’ladi: bosh ko’rinish, ustdan ko „rinish va chapdan ko „rinish Teshiklar va o’yiqlarni ko’rsatish uchun mahalliy qirqimlar tatbiq etilgan. Shuningdek, pozitsiyadagi detal formasini aniqlash uchun A mahalliy ko’rinishdan foydalanilgan. Planka (vaz.4)da frontal qirqim va ustki ko’rinish orqali uning eskizi bajarilgan ning tasvirida bitta bosh ko’rinish frontal qirqim qismi va A-A kesim qo’llanilgan Yo’naltiruvchi blokdagi rolik (vaz. 1) yig’ma birlik bo’lganligi uchun uni detallari: rolik va vtulkalar eskizi bajariladi (9.11 va 9.12-rasmlar). Standart detallar (vaz. 7 vint) eskizi bajarilmaydi. O’rnatish vinti rolik yig’ish chizmasida chizilgan, shuning uchun detallar eskizida vint o‘yig‘i ko’rsatilmaydi.
|
| |
