Dezodoratsiyalash
bir necha usulda olib boriladi; dastlab qizdiriladi,
xavosizlantiriladi, dezodoratsiya temperaturasigacha qizdirish, dezodoratsiyalash, filtrlash va
boshqalar.
Shularni xisobga olib, dezodoratsiya usuli texnologik xolatida davriy ishlovchi
dezodoratsiyalashni qo‘llash maqul ko‘riladi. Rafinatsiya jarayonining
oxirgi bosqichi
dezodoratsiya xidsizlantirishdir, uning maqsadi — yog‘dagi noxush ta’m va xidni yo‘qotish.
Bu ta’m va xidni yog‘da murakkab moddalar aralashmasini xosil qiladi. Bu moddalarga
quyimolekulali yog‘ kislotalari (kaprinovaya, kaprinovaya va x.k. ), alifatik uglevodorodlar,
tabiy efir moylari, aldegidlar, ketonlar, oksi kislotalar va x.k. kiradi.
Xidsizlantirish jarayoni moxiyati: Xidsizlantirish vaqtida zaxarli silikatlar xam
yo‘qotiladi.Xidsizlantirish jarayoni 3 bosqichdan iborat: suyuqlik
qatlamidagi aromatik
moddalarni bug‘lanish qatlamiga utishi; aromatik moddalarning bug‘lanishi; bug‘lanish
qatlamidan bug‘langan moddalar molekulalarini yo‘qotish.
Davriy usulda dezodoratsiyalashni texnologik sxemasi
Rafinatsiyalangan yog’ (1) bakdan vakuum yordamida (4) dezodoratorga so‘rib
olinadi. Dezodorator, ishlashdan oldin unda vakuum hosil qilinadi va o‘sha vakuum
yordamida
dezodorator yog’ bilan yarmigacha to‘ldiriladi. Yog’ 100
0
C gacha qizdiriladi va qizdirish
davom ettirilgan holda dezodoratorga pastki qismdagi-barbatyordan ochig’ beriladi. Harorat
180
0
C ga chiqqach kerakli bo‘lgan miqdori beriladi (250 kg/soat). Yog’ni 180
0
C
gacha
ko‘tarilish vaqti 30 min. dan oshib ketmasligi kerak. Apparatdagi vakuum ejektorlar bloki
yordamida hosil qilinadi. Apparatdagi qoldiq bosim 0,65 kPa(5mm sim. ust)dan oshmasligi
kerak.
Dezodoratsiyaning harorati kokos yog’i uchun 180
0
C, salomas va qolgan o‘simlik
yog’‘lari uchun 210-230
0
C atrofida bo‘ladi.
Dezodoratsiya jarayoni tugagach (dezodoratsiya vaqti 1,5-3 soat atrofida bo‘ladi) dezodoratsiya
qilingan yog’ sovutish uchun (5) sovitgichga beriladi. Sovitgichda yog’ suv yordamida sovitiladi
va (6) nasos bilan dezodoratsiya qilingan yog’ga mo‘ljallangan bakka tushadi.
Sistemada
vakuum (7) ejektorlar bloki yordamida hosil qilinadi.
Texnologik jarayonnning tavsifi.
List
Dezodoratordan chiqayotgan havo aralashmasi (3) tomchi ushlagichdan o‘tib vakuum
sistemasiga so‘rib olinadi. Tomchi (3) ushlagichda ushlanib qolgan yog’ tomchilari (2) tomchi
to‘plagichda to‘planadi.
Ejektor sistemasining kondensatorlariga berilayotgan suv uzluksiz ravishda
barometrik quduq(8)qa tushib turadi.
Dezodoratsiya qilingan yog’‘ni sifatini saqlab qolish uchun unga dezodoratsiya
jarayonida limon kislotasi eritmasi (20 %)li 1 t yog’‘ uchun 0,6 l miqdorda qo‘shiladi. Bu
usulni unumdorligi kuniga 20-25 tonnani tashkil qiladi.
