o'z intilishlarini umumiy maqsadga yo'naltirishga, o'z ishini
va maqsadini boshqarish ishi va harakatiga bo'ysungan holda
boshqarishga o'rgatadi.
Bola yoshlikdan boshlab, o'zida boshqalar bilan, bolalar ja-
moasi bilan muloqotda, birgalikda bo'lishga ehtiyoj sezadi.
Ammo kichkina bola jamoani o'zi tanlay olmaydi.
U biron ja-
moaga sharoit taqozosi bilan kelib qoladi. Yashab turgan joy-
dagi yoki ota-onasini ish joyidagi maktabgacha ta'lim muas-
sasalariga qatriay boshlaydi. Bu muassasalarga bola o'z xohi-
shi bilan bormaydi. Shunga qaramay bola bu jamoaning qonun-
qoidalariga bo'ysunishi, uning tartiblariga rioya qilishi shart.
Aks holda uni jamoa kechirmaydi. Natijada bola o'zi yashayot-
gan axloq, odob tajribalarini egallashga majbur bo'ladi. Shu
tting uchun buyuk mutafakkir A.Navoiy bola yoshligidan oqil
va fozil
kishilar jamoasida qatnashib, ularning suhbatlaridan
bahramand bo'lishlarini tavsiya etadi.
Rus pedagogi A.S.Makarenko jamoa munosabatlarining ich
ki jihatlariga katta ahamiyat bergan. U jamoada shakllangan
eng muhim quyidagi belgilarni ajratib ko'rsatgan edi:
- Doimiy tetiklik, tarbiyalanuvchilarning faoliyatga tayyor-
ligi;
- O'z jamoasi qadriyatlarining mohiyatini tushunish, uning
uchun g'ururlanish asosida o'z qadr-qimmatini anglash;
- Uning a'zolari o'rtasidagi do'stona birlik;
- Jamoaning har bir a'zosidagi do'stona birlik;
-
Tartibli, ishchan harakatga yo'llovchi faollik;
- O'z hissiyot va so'zlarini boshqara olish ko'nikmasi.
Bolalar o'zaro yashayotgan jamoaga bo'lgan munosabatiga
qarab bir necha guruhga bo'linadi. Birinchi guruh ijobiy xulq-
li bolalar bo'lib, ularni jamoa a'zolari hurmat qiladilar. Bu toi-
fadagi bolalar jamoasining faollari bo'lib,
tarbiyachi jamoa mu-
nosabatlarini o'rnatishda ularga suyanadi.
Ikkinchi guruhga kiruvchilar faollar tashabbusiga qo'shiladi,
ammo barqaror bo'lishadi.
193
Uchinchi guruhdagilar tortinchoq bo'lib, o'yinda qatnash-
maydi, mashg'ulotlarida ham sust bo'lishadi, bunday bolalarga
alohida e'tibor va yordam berish zarur.
