135
foydalaniladi. Qora neft mahsulotlarini saqlash uchun,
temir beton rezervuarlari
ishlatiladi. Surkovchi moylar po`lat rezervuarlarida saqlanadi.
Yer yuzasidagi guruh rezervuarlarining orasidagi masofa. Suzib yuruvchi
qopqoqli rezervuarlar uchun 0,5 diametrini (20 m dan ortiq bo`lmasligini) pontonli
rezervuarlar uchun 0,65 diametrni tashkil etadi. Lekin 30 m dan ortiq bo`lmasligi
kerak.
Statsionar tomli rezervuarlar uchun 0,75 diametrni (lekin 30 m dan ortiq
bo`lmasligi kerak) tashkil qilish kerak. Bir guruhdagi
yer osti rezervuarlarining
devorlari orasidagi masofa 1 m dan kam bo`lmasligi kerak. Ikki guruh yer yuzasi
rezervuarlarda guruhlar devorlarining orasidagi masofa 40 m dan kam bo`lmasligini
va yer osti guruh rezervuarlarniki esa 15 m dan kam bo`lmasligi kerak.
Po`lat rezervuarlari.
Hozirgi zamon po`lat rezervuarlarining ko`rinishi texnologik maqsadga ko`ra:
tik silindr, tomchi, yotiq (sisternalar) ko`rinishida bo`ladilar.
Tik silindr ko`rinishidagi po`lat rezervuarlari o`z navbatida past bosimli
“atmosfera”, pontonli va suzib yuruvchi tomli rezervuarlarga bo`linadi.
“Atmosferali” guruh rezervuarlarining ichki havo bo`shlig`idagi bosim, atmosfera
bosimiga yaqin bo`ladi
va uning qiymati 0,2 MPa (
0,02 kgs/sm
2
) ga teng bo`ladi.
Bunday rezervuarlarga konus va sferik ko`rinishda yopilgan rezervuarlar kiradi.
Bunday rezervuarlar kam bug`lanadigan neft mahsulotlarini saqlashda ishlatiladi.
Masalan, kerosin, dizel yoqilg`isi va boshqalar.
Yengil uchuvchi neft mahsulotlarini maxsus konstruktsiyaga ega bo`lgan
rezervuarlarda: suzib yuruvchi tomli, potonli yoki yuqori bosimli – tomchi
ko`rinishidagi (0,7 kgs/sm
2
gacha bosim ostida ishlaydigan) rezervuarlarda saqlash
maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Gorizontal ko`rinishdagi rezervuarlardagi ko`p
turdagi neft mahsulotlari
saqlanib, asosan ular sanoat korxonalarda va qishloq xo`jaligida tarqatuvchi ombor
sifatida foydalaniladi.
Konus ko`rinishida yopilgan tik silindrik ko`rinishdagi rezervuarlarning hajmi
100 – 5000 m
3
bo`ladi. Bunday rezervuarlarning markazda (hajmi
100 va 200 m
3
dan
136
tashqari) tayanch ustuni bo`lib, bu ustun tomning yopadigan bo`laklari (xitlari)
mahkamlanadi. Sferik ko`rinishda yopilgan rezervuarlarning hajmi 10000, 15000 va
20000 m
3
bo`ladi. Bularda tom bo`laklari rezervuar korpusiga o`rnatilgan qattiq xalqa
konturi bo`yicha mahkamlanadi. Rezervuar devori metalli qalinligi (pastdan
yuqoriga) 6 – 14 mm, tom metallining qalinligi 3 mm bo`ladi.
Suzib yuruvchi qopqoqli rezervuarning statsionar (qo`zg`almas) tomi
bo`lmaydi. Tom vazifasida metalldan yasalgan, suyuqlik yuzasida yuruvchi disk
mavjud. U maxsus konstruktsiyaga ega bo`lib, uning
suyuqlik ustidagi harakati
qo`zg`aluvchan narvon yordamida amalga oshiriladi. Bunday rezervuarlarning hajmi
100 – 50000 m
3
ga bo`ladi.
Suzib yuruvchi pontonli rezervuarlarga tomli metall bo`laklari bilan yopilgan
rezervuarlar kiradi. Ponton g’ovvak ko`rinishidagi disk bo`lib, suyuqlik yuzasiga
tegib turadi, ya‘ni suyuqlik bilan harakatlanadi. Suyuqlik yuzasi bilan uning o`rtasida
havo bo`shlig`i yo`qligi sababli, yengil bug`lanuvchan mahsulotlarni isrof bo`lishligi
4–5 marta kam bo`ladi.
Tomchi ko`rinishidagi rezervuarlar, oddiy tik o`rnatilgan rezervuarlarning
ishlatish mumkin bo`lmagan
hollarda, yengil bug`lanuvchan neft mahsulotlarini
saqlash uchun foydalaniladi.
Havo bo`shlig`idagi ichki bosim
0,04 – 0,2 MPa (
0,4 – 2 kgs/sm
2
) ga
mo`ljallangan. Yengil bug`lanuvchi mahsulotlarni saqlashda, umuman ularning isrof
bo`lishligi sodir bo`lmaydi. «Kichik» nafas olishdagi yo`qolish bo`ladi. Faqat
to`ldirishda bug`lar havoga chiqaziladi («katta» nafas olishdagi yo`qolish).
Yotiq rezervuarlar taqsimlovchi neft mahsuloti
omborlarida va tarqatuvchi
omborlarida, neft mahsulotlarini tashishda va saqlashda ko`p ishlatiladi. Ular
0,07
MPa ichki –
100 m
3
ni tashqil etadi.
