Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.87
3.
Quyosh energetikasi. I.A. Yuldashev, M.Q. Sultonov, F.M. Yuldashev. Toshkent 2021
HAVO KOLLEKTORINING ISSIQLIK ALMASHINUV JARAYONINI JADALLASHTIRISH.
A.U.Bulturov, A.J.Rustamjonov
Namangan muhandislik-texnologiya instituti
Annotatsiya - muqobil energiya manbalaridan biri bo‘lgan quyosh havo kollektorlardan bir
nechta maqsadlarda foydalanish mumkin. Muqobil energiya hisoblangan quyoshning energiyasini
issiqlik energiyasiga aylantirib beruvchi ushbu qurilmadagi bir qator
kamchilik va muammolarni
bartaraf etish, qurilma f.i.k orttirishiga olib keladi. Bu esa ish unumdorligi va vaqtdan yutish
imkoniyatlarini tug‘diradi.
Kalit so‘zlar: issiqlik almashinuvi, absorber, havo, energiya, kollektor.
Quyosh havo kollektorlari
quyosh energiyasini «nuriy issiqlik almashinuvi» issiqlik uzatilish
usuliga ko‘ra o‘ziga qabul qiladi. Issiqlikni nurlanish orqali
uzatilishi deb, jism ichki energiyasining
elektromagnit to‘lqinlar orqali uzatilishiga aytiladi. Quyoshdan
nuriy yetib kelgan energiya
kollektorni qora jismida yutiladi. Kollektorning qora jismi qizib undagi energiya
«konvektiv issiqlik
almashinuvi» usuliga ko‘ra o‘z issiqligini havoga o‘tkazadi.
Konvektiv issiqlik almashinish hodisasi suyuqlik (gaz) bilan uni to‘sib turgan devor orasida
ularning bevosita bir-biriga tegishi natijasida sodir bo‘ladi.
Agar
𝑡
1
> 𝑡
2
bo‘lsa, issiqlik oqimi:
Q=α (
𝑡
𝑠
− 𝑡
𝑖
)F (1)
𝑡
𝑖
-qora jism ichki sirtining harorati,
℃
; F-qora jism devorining sirt yuzasi m
2
; α-issiqlik berish
koeffitsiyenti W/(m
2
K).
Issiqlik oqimining zichligi
q=Q/F, W/m
2
(2)
ekanligidan :
q=α(
𝑡
𝑑
− 𝑡
𝑠
)
. (3)
Issiqlik berish koeffitsiyenti α ning son qiymati o‘zgaruvchan bo‘lib , ko‘pgina
omillarga
bo‘linadi:
1. Suyuqlik yoki gazning fizik xususiyatlariga, ya’ni zichligi, qovushqoqligi, issiqlik sig‘imi, issiqlik
o‘tkazuvchanlik va hokazoga.
2. Idish devoriga nisbatan suyuqlik yoki gazning tezligiga. Nisbiy tezlikning ortib borishi bilan α
ortib boradi (masalan, piyoladagi yoki chelakdadi issiq choyni aylantirib turilsa, choyning tez sovushi
ma’lum).
3. Idish devorining shakliga.
4. Idish devorining sirt tekisligiga.
5. Idish devoriga tegib harakatlanayotgan suyuqlikning oqish turiga (turbulent yoki laminar)
Yuqoridagi sabab (omil) larga ko‘ra α ning son qiymati fizik kattaliklar jadvallariga berilmaydi,
balki har bir aniq holat uchun tajriba yo‘li bilan aniqlanishi kerak yoki taxminiy qiymatini “o‘xshashlik
nazariyasi” yordamida hisoblab topish mumkin.
Biz quyosh havo kollektorining qizigan qora jismidagi issiqlik energiyasini havo oqimiga
o‘tkazilishini jadallashtirish maqsadida (1) formulaga muvofiq F yuzasini orttirish maqsadida yuzani
to‘lqinsimon shaklda qilib bajardik.
