Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.128
ishlar olib borilmoqda.Jumladan qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanishni
kengaytirish 2017-2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning
beshta ustuvor
yo‘nalishi bo‘yicha harakatlar strategiyasida o’z aksini topganligi bunga misol bo’ladi.
Mamlakatimizda qayta tiklanuvchi energetikani yanada rivojlantirish bo’yicha quyidagilar ko’zda
tutilgan, 2025-yilga kelib elektr energiyasini ishlab chiqarish quvvatlari tarkibida qayta tiklanuvchi
energiya manbalarining hissasini 12,7 foizdan 19,7 foizga , jumladan, gidroelektrostansiyalar
bo‘yicha 12,7 foizdan 15,8 foizga, quyosh energetikasi bo‘yicha 2,3 foizga,
shamol energetikasi
bo‘yicha 1,6 foizga, ko’tarish ko’zda tutilgan. Bu rejalashtirilgan ishlarning barchasi qayta
tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish ko’lamini ko’paytirishga qaratilgan. [1]
Qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanishni axoli o’rtasida ommalashtirish, ularni
qayta tiklanuvchi manbalardan foydalanishini kengaytirish ham bu sohani rivoji uchun juda katta
ahamiyat kasb etadi.Bizni mamlakatimiz relyefi jihatdan shunday joylashganki shamol deyarli
uzluksiz bo’lib
turadigan viloyatlar, tumanlar va qishloqlar ko’plab topiladi.Ana shunday
hududlarda Shamol generator va quyosh elementli ikkisi umumlashtirilgan kichik elektr
stansiyalarni qurish va shu asnoda muqobil energiyalardanfoydalanish
darajasini rivojlantirish
kerak.Buning natijasida elektr energiyasida bo’ladigan uzilishlar ,elektr energiyasiga bo’ladigan
talabning eng yuqori paytlarida sodir bo’ladigan avariya xolatlarini kamayishiga erishiladi.[2]
Quyosh elementi va shamol generatori umumlashtirilgan kichik elektr stansiyani soda
variantini ko’rib chiqaylik :
Bunday gibritniy elektr stansiyaning strukturaviy tuzilishi quyidagicha bo’ladi. (1-sxema)
1- sxema
Quyosh panelini quvvatini bitta elementini quvvatidan kelib chiqib xisob kitob qilamiz.
SHamol generatorini tanlashda quyidagi omillarga tayangan holda amalga oshiramiz. Buning
uchun avval havo oqimining quvvat formulasini tahlil qilaylik:
𝑃 =
𝑟 ∙ 𝑉
3
∙ 𝑆
2
[Vt]
r - havo zichligi (normal sharoitda = 1,225 kg / m
3
);
V - havo oqimining tezligi, m / s;
𝑆 = 𝜋 ∙ 𝑅
2
=
𝜋∙𝐷
2
4
- shamol oqimining maydoni, m
2
.
Shamol generatorining quvvatini hisoblash uchun hech bir turbinada 100% shamol
energiyasidan
foydalanilmasligi sababli, 0,2-0,5 qiymatga ega bo'lgan formulaga
k turbinasining
samaradorlik koeffitsientini kiritish kerak bo’ladi:[3]
