Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.145
Литература
1. Закон Республики Узбекистан «О рациональном использовании энергии». 25.04.1997г.
2. Кадыров К. Диссертация “Исследованние влияния применения дифференцированных
по времени тарифов на энергетическую эффективность потребителей”. Диссертация на
соискание ученой степени доктора философии, Ташкент, 2019г.
3.В.В.Мухайлов “Тарифы и режимы электропотребления” Москва,1986г.
YOPIQ TIZIMLARDAGI GAZLAR XARAKATI DINAMIKASINING MIKROSTRUKTURAVIY TALQINI
J.X.Suvonov, O‘.Doliyev
Namangan muhandislik-texnologiya instituti
Annotatsiya: Bosim va uning o‘zgarishlari bu jarayonlar dinamikasida yetakchi o‘rin tutadi. Bu
esa, bosimning fluktuatsiyasini o‘rganish bu tizimlar dinamikasini taxlil qilishda muximligini
ko‘rsatadi. Tajribalarda gorizontal va vertikal xolatdagi trubalardagi gaz oqimining bosim
birjinsliliklari fluktuatsiyalari bir xil sharoitlarda farq qilishi va vertikal xarakatda bir jinslilik
o‘lchamlari 30% gacha kamayishi aniqlandi.
Kalit so‘zlar: Gazlar, dinamika, turbulent, bosim.
Gazlarning yopiq tizimlardagi xarakati diamikasi juda murakkab va ko‘p argumentli bo‘lib,
amalda aniq sharoitlardan va parametrlarning miqdoriy ko‘rsatkichlaridan kelib chiqib, muayyan
sharoitlar uchun xisoblar bajariladi. Gazlarning xarakati diamikasi garchi nazariy jixatdan yaxshi
o‘rganilgan bo‘lsa xam, real sharoitlarda nazariy natijalar amaldagidan farq qiladi, yoki tezkor
jarayonlarni ifodalay olmaydi [1]. Chunki bunday xisoblarda jarayon larning vaqt dinamikasi past
chastotalar soxasi uchun o‘rinli. Ayni paytda gazlar oqimidagi turbulentlik va laminarlik shartlari
termodinamik parametrlar va gaz o‘tkazgich tizimining geometrik parametrlariga bog‘liq ravishda
xam tez o‘zgarib turadi.
Shu jixatdan mazkur ishda trubalardagi gaz xarakati bilan bog‘liq xolda yuzaga keluvchi
bosimning fluktuatsiyalari va bu fluktuatsiyalarning xarakterli o‘lchamlari modellashtirilgan tajriba
sharoitida o‘rganilgan.
Gaz uzatish tizimlarida odatda kirish va chiqish bosimlari nisbati o‘rtacha 1,5 atrofida bo‘lib,
tizimni nazariy jixatdan majburiy kuch ta’sirida trubalardagi gazning izotermik sharoitdagi
nostasionar oqimi deb qarash mumkin. Bu jarayon tenglamasi bosimning koordinata bo‘yicha
ikkinchi tartibli xosilasi va sarfning vaqt bo‘yicha xosilasi ko‘rinishida yoziladi. Demak bosim va uning
o‘zgarishlari bu jarayonlar dinamikasida yetakchi o‘rin tutadi. Bu esa, bosimning fluktuatsiyasini
o‘rganish bu tizimlar dinamikasini taxlil qilishda muximligini ko‘rsatadi.
Tajribalarda gorizontal va vertikal xolatdagi trubalardagi gaz oqimining bosim birjinsliliklari
fluktuatsiyalari bir xil sharoitlarda farq qilishi va vertikal xarakatda bir jinslilik o‘lchamlari 30% gacha
kamayishi aniqlandi. Bu o‘z navbatida trubalardagi gaz oqimlarini modellashtirish va ularni
parametrlarini xisoblashda tegishli chegaraviy shartlarni kiritish va ularni xarorat nobirjinsliliklari
mikrostrukturasi singari [2], xarakterli o‘lchamlarini aniqlashni taqozo etadi.
