4
Kardiotonik (miokard tonusini oshiruvchi) dori moddalarning
klinik farmakologiyasi.
Ma’lumki, yurak qon tomirlar tizimining bir qancha kasalliklari yurak
ishining yetishmasligi kabi asoratlar bilan birga kechadi. Yurak ishining
yetishmasligi sabablarini uchga bo‘lish mumkin:
1. Yurak mushaklarining qonning ortiqcha tufayli zo‘riqishi.
2. Yurak mushaklarining periferiya qon tomirlarida bosimning
yuqorili-gi tufayli zo‘riqishi.
3. Yurak mushaklarining
bevosita shikastlanishi, ularda moddalar
alma- shinuvining buzilishi.
Odatda yurak ishining yetishmasligi sabablari bir yoki bir nechta
bo‘ladi. Shuning uchun ham davolashda ishlatiladigan dori moddalar bir
necha guruhlardan iborat bo‘ladi. Xozirgi kunda yurak ishining
yetishmasligini davolash asosan quyidagilardan iborat:
1. Miokardning qisqarish kuchini oshirish.
2. Organizmdan ortiqcha tuz va suvni chiqarish.
3. Periferiyadagi qon tomirlarini, yurakka venoz qon tomirlaridan qon-
ning oqib kelishini kamaytirish.
4. Miokardda moddalar almashuvini yaxshilash.
Turli xil farmakologik guruhlarga xos dori moddalar
yurakning qisqarish
kuchini oshirishi mumkin, ya’ni musbat inotrop ta’sirga ega bo‘lgan dori
vositalari. Kardiomiotsitlarning qisqarishi kalsiy ionlarining aktin–
troponin-tropomiozin kompleksi bilan bog‘langanda sodir bo‘ladi Miokard
qisqarish
kuchining
oshishi
kalsiy
ionlarining
qonsentratsiyasi
kardiomiotsitlarda to‘planish tezligini oshishi va qisqaruvchi oqsillarning
kalsiy ionlariga sezgirligini oshishi bilan bog‘liq.
Kardiotonik (musbat inotrop ta’sirga ega) dori vositalarining tasnifi:
1. Musbat inotrop effekti kardiomiotsitlarda siklik adenozinmono-
fosfat (sAMF) miqdorini ko‘payishi va kalsiy oqimining ko‘payishi bilan
bog‘liq:
a) aralash (β 1-adrenoretseptor stimulyatorlari) – dobutamin, dopamin.
b) fosfadiesteraza faolligini ingibirlovchi-amrinon, milrinon, enok-
simon, vesnarinon.
2. Kardiomiotsitni qisqartiruvchi oqsillarning
kalsiy ionlariga sezuv-
chanligini oshishi (kalsiy sensitizatorlari)-levosimendan, pimobendan.
3. Musbat inotrop effekti kardiomiotsitlarda natriy ionining oshishi
bilan bog‘liq bo‘lgan: Na
+
-K
+
-ATFaza faolligini pasaytiruvchi - yurak
glikozidlari.
5
Dopamin kuchli gipotoniya fonida rivojlangan o‘tkir qon aylanish
yetishmovchiligini davolashda tanlov DV bo‘lib
hisoblanadi, bundan
tashqari, og‘ir darajali, refrakter SQA
Y
qisqa
muddatli davolash
maqsadida ham qo‘llanadi. Dopaminning ta’siri yuborilayotgan dozasiga
qarab bosqichma- bosqich namoyon bo‘ladi. Kichik dozalarda (0,5-2
mkg/kg/min) preparat dopaminergik retseptorlarga ta’sir qiladi, natijada,
buyrak va ichak qon tomirlari kengayadi. 2-10 mkg/kg/daq dozada
yuborilganda yurakning β
1
-adrenoretseptorlarini rag‘batlanishi hisobiga
musbat inotrop ta’sir
rivojlanadi, arterial bosim oshadi, miokardning
kislorodga bo‘lgan talabi va koronar qon oqimi oshadi. 10
mkg/kg/daqiqadan ortiq dozalarda dofamin α-adrenoretseptorlarni
rag‘batlantiradi, buning natijasida periferik qon tomirlar hajmi va arterial
bosim ortadi. Ta’sir qilish joyiga qarab dozalarga bo‘lish taxminiy bo‘lib,
retseptorlarning sezuvchanligiga bog‘liq, biroq turli retseptorlarga ta’sir
qilish ketma-ketligi saqlanib qoladi. Dopaminni buyurishga alohida
ko‘rsatma bo‘lib, og‘ir dekompensatsiyali
bemorlarda bradikardiya va
gipotoniya borligi hisoblanadi. 40 mg dopaminni (1ta ampula) 5% - 200
ml glyukoza yoki izotonik eritmada eritib, vena ichiga tomchilab, 2-4dan-
10 mkg/kg/daq tezlikda yuboriladi. Tayyorlangan eritmaning bir tomchisi
10 mkg DV tutadi. Ta’siri darhol boshlanib, yuborilish to‘xtatilgandan 40
daqiqa o‘tgach tugaydi. Dopaminni uzluksiz yoki bo‘lib-bo‘lib 2-3 sutka
davomida yuborish mumkin.
Nojo‘ya ta’siri: yurak ritmining buzilishi, stenokardiya.
Qarshi ko‘rsatma: feoxromatsitoma, qorinchalar ritmining buzilishi.
