Kirish
Pedagogika va psixologiyada o‗quvchining bilim olishga qiziqishini
shakllantirish, motivatsiyasini rivojlantirish muhim masalalardan biri hisoblanadi.
Mazkur masalaning murakkabligi va ko‗p jihatlarga bog‗liqligi
motivatsiya
tushunchasining mohiyati, tabiati va tuzilmasiga ko‗plab yondashuvlar mavjudligi,
shuningdek, uni o‗rganish (V.Bespalko, A.Zimnyaya, I.Zaxarova, A. Maslou,
L.Stolyarenko, A.Rean, S. Rubinshteyn va boshqa) usullari ko‗pligi bilan
asoslanadi.
Ayrim olimlar mazkur tushunchani insonning turli faoliyatlar orqali o‗zini
namoyon etishga intilishi (V. Bespalko) deb ta‘riflaganlar.
Bu faol va barqaror
intilish unga munosib sharoitlar yaratilgandagina sezilarli yutuqlar ko‗rinishida
ifodalanadi. Aks holda shaxsning o‗zini namoyon etishga intilishi qaysidir
qiziqarsiz o‗quv faoliyati davridayoq so‗nib ketishi mumkin.
Motivlar — faoliyatga undovchi qandaydir aniq sabablar bo‗lib,
ehtiyojlar
bilan murakkab holda bog‗liq bo‗ladi: bir motiv orqasida turli ehtiyojlar bo‗lishi
yoki aksincha, aniq bir ehtiyoj ortida turli motivlar yuzaga kelishi mumkin.
Motivlar ehtiyoj sababli yuzaga keladi, rivojlanadi va shakllanadi. Shu bilan birga,
motivlar nisbatan mustaqil ta‘sir kuchiga ega bo‗ladi.
Ehtiyojlar motivlarning
kuchi va barqarorligini belgilaydi. Turli insonlar bir xil ehtiyoj mavjud bo‗lsada,
turli motivga ega bo‗lishlari mumkin. Inson xulq-atvori va faoliyati motivlari
o‗ziga xos va o‗zga-ruvchan bo‗ladi. Ularning rivoji
insonning atrofidagi olam,
tarbiyaviy maqsadga intilish ta‘sir kuchiga bog‗liq. Ehtiyoj va motivlar bog‗liqligi
inson faoliyatini amalga oshirishdagi xulq-atvori bilan ifodalanadi. Masalan,
kasbiy faoliyatga axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT)dan foydalangan
holda tayyorlash masalasining o‗rganilishi shuni ko‗rsatdiki, an‘anaviy
mashg‗ulotlarga nisbatan bunday zamonaviy yangi texnologiyalar talabalarda
o‗qishga qiziqish motivlarini yanada kuchliroq shakllantirishga sabab bo‗lganini
