|
Namangan Institute of Engineering and Technology
Pdf ko'rish
|
| bet | 162/693 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 15,56 Mb. | | #228860 |
Bog'liq ТўпламNamangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.150
atrofdagi aholi ko‘ziga uncha tashlanmaydi, ammo zararli ta’siri katta. Elektr stansiya va boshqa
korxonalarni qurishda issiqlik tashlamalarining qabul qilingan me’yori chegaralanmagan, faqat yoz
mavsumida suv havzasidagi tabiiy haroratga nisbatan 3°C dan, qishda 5°C dan oshmasligi talab
qilinadi. Shunday qilib, IES issiqlik tashlamalarining ziyon keltirishining oldini olish masalasi
tashlamalarning uzluksiz ko‘payib borishini kamaytirish, bir tarafdan ESning tejamliligini oshirish
yo‘li bilan bajarilsa, ikkinchi tarafdan ko‘zga tashlanmaydigan issiq suvning bir qismini bug‘lanishga
sarflangan issiqlik tarqalishini oqilona tashkil qilish bilan hal qilinadi. Bu usul baland mo‘rilardan
tashlanayotgan gazlar bilan birga atmosferaga ko‘p miqdorda ifloslantiruvchi zararli moddalar yer
yuzasiga tushishdan avval havo bilan aralashtirish yo‘li bilan ifloslanishning oldini olishga o‘xshab
ketadi. Bunda yangi qurilgan korxonaning ifloslantiruvchi moddalari miqdori ma’lum chegaralangan
qiymatdan oshmasligi lozim.
IES TAShLAMALARINING TARKIBI: Elektr stansiyalarning zararli tashlamalarining atrofmuhitga
ta’sirini baholash uchun vaqt birligida turli xil zararli moddalarning miqdoriy hisobini bajarish zarur.
Tutun gazlari bilan birga tashlanadigan kul, qorakuya va koksning zarrachalari uchib ketadigan deb
nomlanib, qorakuya ulushida mikrondan o‘n va yuz mikrongacha o‘lchamga ega. O‘txona gazlari
bilan uchib ketayotgan kul miqdori, q
kul
, kg, 1 kg yoqilgan yoqilg‘iga to‘g‘ri keladigan, yoqilg‘ining
mexanikaviy to‘la yonmasligini inobatga olganda (q
4
, %) quyidagini tashkil etadi:
q
kul
=0,01a
uk
(A
u
+ q
4
Q
ᶯ
u
/Q
yon
), (1.1)
bu yerda: — yoqilg‘ining quyi yonish issiqligi, Mj/kg; Q
yon
=32,7 MJ/kg — uchib ketayotgan
yonuvchi moddalarning o‘rtacha issiqligi; auk — gaz oqimi bilan uchib ketayotgan kul zarralarining
ulushi; a
uk
= 0,9—0,95 o‘txonada qattiq shlak xalos qilinishida va 0,7—0,85 suyuq shlak xalos
qilinishida. Vaqt birligida atmosferaga kul zarrachalarining massaviy tashlanishini M
KUL
, g/s, elektr
stansiyalardagi kul tutgichlar bilan ularning ushlab qolinishi inobatga olinganda quyidagi tenglama
orqali aniqlash mumkin bo‘ladi:
M
kul
= q
kul
V(1-h
k.t
.)10
3
, (1.2)
bu yerda: V — elektr stansiyaga sarflangan yoqilg‘i, kg/s; h
k.t
— kul tutgichlardagi qattiq
yoqilg‘ilarni ushlab qolish darajasi, odatda h
k.t
=0,98—0,99 ga teng. Masalan, 2400 MVt quvvatli
elektr stansiyalar uchun A
U
=17—20%li yoqilg‘ining o‘rtacha kullanishida mo‘ri quvurlari orqali
uchuvchan kulning yalpi tashlanishi 700 g/s (2,5 t/soat) ga yaqinni tashkil etadi. Ishchi massasidagi
dastlabki kullanishi ancha yuqori bo‘lgan yoqilg‘ilarni yoqishda kulni ushlab qolishning samarali
ta’minlanishi eng qiyin masalalardan biri bo‘lib qoldi. Hududning atrof-muhitining sanitar normasini
ta’minlash maqsadida tutun gazlarining oqimidagi kul zarrachalarini ushlab qolish darajasi h
k.u
=0,995
ni tashkil qilishi kerak, h
k.u
=0,98 dan o‘tishiga qaraganda kulning o‘tib ketish ulushining 4 marta
kamayishiga to‘g‘ri keladi, elektr filtrlarning kul ushlab qolishining foydalanish sarflari 2 martaga
yaqin oshib boradi.
Sovutilgan suv bilan suv havzalariga juda ko‘p issiqlik miqdori tashlanadi. Masalan, sovutilgan
suv bilan olib ketilayotgan solishtirma issiqlik uning turbina kondensatorida 8—10°C ga isitilishida,
organik yoqilg‘i bilan ishlaydigan IESlarda suvning 0,12—0,31 t/(kVt•soat) sarfida taxminan 4,3
kJ/(kVt•soat) ni tashkil etadi. Bunda suv havzasiga solishtirma issiqlik yuklanishi 12—17 kJ/m3 dan
oshmasligi kerak. Bu to‘g‘ridan to‘g‘ri ishlaydigan sovutish tizimlarining imkoniyatlarini chegaralaydi.
Suv havzalariga issiqlik yuklanishining yetarlicha kamaytirilishini suv omborxonalari va gradirnya(suv
minora)larning suvlari bilan aylanma sovutish tizimlaridan foydalanib amalga oshirish mumkin
bo‘ladi. Ammo bunda kapital mablag‘larning ishlatilishi ancha oshadi va IESlarning FIKi sovutish
suvining harorati ortishi va kondensatorlarda bo‘shliqning kamayishi hisobiga bir qadar pasayadi.
Agarda to‘g‘ridan to‘g‘ri tizimdagi turbina kondensatoriga tushayotgan o‘rta yillik sovutish suvining
harorati 11°C ni tashkil qilsa, gradirnya bilan aylanma suvniki esa —22°C ni tashkil etadi. Bu IESning
FIK 38%dan 34% ga kamayishiga olib keladi, ammo suv havzalarining issiqlik tartibini buzmasdan
yirik IESlarni qurishga imkon beradi. Bug‘ qozonlar uchun zamonaviy usullarda qo‘shimcha suv
tayyorlanishida kimyoviy reagentlarning katta miqdorlari sarflanadi (ishqorlar, kislotalar, ohak,
|
| |
