Foydalanilgan adabiyotlar
1.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning “Yengil sanoatni yanada
rivojlantirish va tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni rag‘batlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”
Toshkent 2022 y
Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.25
2.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning mamalakatimizni 2016-yilda
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017-yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning
eng muxim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan vazirlar mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi
ma’ruzasi Toshkent 2016 y..
3.
Paxta chiqindilari tarkibidan sanoatbop tola ajratish qurilmasini takomillashtirish.
A.A.Obidov, S.D.Xamidov. Namangan 2022
4.
“Neft va gaz sanoatida ishlatiladigan asinxron elektr motorlarini boshqarishda
foydalaniladigan zamonaviy qurilmalar texnikiqtisodiy samaradorligini oshirish” Xudoyarov M,
Bobonazarov B.
5.
“Asinxiron dvigatelli boshqarish tizimini modernizatsiyalash” Fazliddinov Saloxiddin
Baxriddin o’g’li
“Dvigatelda reaktiv quvvat kompensatsiyasi” Xuesong Zhou, Youjie Ma and Zhiqiang Gao
REAKTIV QUVVATNI AVTOMATIK KOMPENSATSIYALASH ORQALI KUCHLANISH TUSHUVI VA
QUVVAT YO‘QOLISHINI OLDINI OLISH
S.X.To‘xtasinov
Farg‘ona politexnika instituti
Annotatsiya. Sanoat korxonalarida elektr iste’molchilarni ishlashi natijasida elektr energiya
yo‘qotishlari va kuchlanish tushuvi vujudga keladi. Buni oldini olish uchun kondensator batareyalari
orqali kompensatsiyalashni avtomatik boshqarish samarali usul xisoblanadi.
Kalit so‘zlar: (To‘la quvvat, aktiv quvvat, reaktiv quvvat kuchlanish og‘ishi, sifat ko‘rsatkichlari,
kompensatsiya,PFR-12)
Transformatsiyalashni bir pog‘onasi orasida tarmoq kuchlanishi nisbatan kichik oraliqda
o‘zgaradi, shuning uchun hisoblarni soddalashtirish maqsadida amaliyotda kuchlanishni og‘ishi
tushunchasidan foydalaniladi [1].
Belgilangan talablarni bajarish uchun birinchi navbatda, kuchlanish og‘ishini nazorat qilish va
o‘lchashni tashkil etish, ularning ko‘rsatkichlarini hisoblash va aniqlash, barqarorlashtirish bo‘yicha
chora-tadbirlarni amalga oshirish zarur. Ushbu masalalar [1,2] da batafsil ko‘rib chiqilgan. Elektr
energiya sifatining boshqa ko‘rsatkichlari ham ko‘rib chiqilgan.
Ushbu tarmoq holatining tenglamalari quyidagi shaklga ega bo‘ladi [3]:
𝑈
̅
𝑡.
= 𝑈
̅
𝑖
+ 𝛿𝑈
̅;
(1)
𝛿𝑈
̅ = 𝐼𝑍 = (𝐼
𝑎
− 𝑗𝐼
𝑟
)(𝑅 + 𝑗𝑋) = 𝐼
𝑎
𝑅 + 𝐼
𝑟
𝑋 − 𝑗(𝐼
𝑎
𝑋 − 𝐼
𝑟
𝑅) = ∆𝑈
̅ − 𝑗∆𝑈̅, (2)
bu yerda:
𝑈
̅
𝑡.
−
ta’minot tarmog‘ining kuchlanish vektori;
𝑈
̅
𝑖
−
iste
ʼ
molchilar qisqichlaridagi
kuchlanish vektori;
𝑍 = 𝑅 + 𝑗𝑋
qarshilikli liniyada
𝛿𝑈
̅ −
kuchlanish tushuvi;
∆𝑈
̅, 𝑗∆𝑈̅ −
kuchlanish
tushuvini bo‘ylama va ko‘ndalang tashkil etuvchilari.
Aktiv-induktiv yuklamada kuchlanish tushuvini ko‘ndalang tashkil etuvchilari kichik, elektr
ta
ʼ
minoti tizimi tugunlarida kuchlanish o‘rtasidagi burchak
𝛿
ahamiyatsiz bo‘lib (transformatsiyani
turli pog‘onalarida kuchlanish o‘rtasidagi umumiy burchak amaliyotda 10
°
dan oshmaydi), shuning
uchun sanoat tarmoqlari kuchlanish tebranishi va og‘ishi hisoblanishida amaliyot hisob-kitoblari
uchun kuchlanish isrofi va kuchlanish tushuvi o‘rtasidagi farq ahamiyatsiz va kuchlanish isrofi
quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
∆𝑈 = 𝐼
𝑎
𝑅 + 𝐼
𝑟
𝑋 ≈ |𝛿𝑈
̅|. (3)
Sanoat elektr tarmoqlarida R/X = 0,03…0,1 inobatga olgan holda, tenglamani nisbiy kattalikda
quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin:
|
