|
Namangan Institute of Engineering and Technology
Pdf ko'rish
|
| bet | 26/693 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 15,56 Mb. | | #228860 |
Bog'liq ТўпламNamangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.22
BUG’-GAZ QURİLMALARİDAN FOYDALANİSHNİNG EKOLOGİK HOLATLARİNİ O’RGANİSH
M.E.Shamshitdinov, I.U.Mashrabboyev
Namangan muhandislik-texnologiya instituti
Anotatsiya. Issiqlik elektr stansiyalarida gaz turbina qurilmalari ekspluatatsiya davrida elektr
stansiya joylashuviga qarab turli ekologik holatlarga duch keladi va quvvatning turli darajada
o’zgarishiga olib keladi. Buning oldini olish va ekogolik xolatni barqarorlashtirish uchun stansiya
hududida turli daraxtlarni ko’paytirish talab etiladi.
Kalit so’zlar: Gaz turbina, elektr energiya, havoni sovutish tizimi, havo zichligi
Rivojlangan mamlakatlarda gaz turbinasi qurilmalariga kirish joyidagi havoni sovutish bunday
energiya bloklarining samaradorligi va quvvatini oshirish uchun keng qo'llaniladi. Biroq, amaldagi
aksariyat gaz turbinalari kirish joyida havo sovutish tizimlari bilan jihozlanmaganki, bu ularni
o'rnatish va yig'ish xarajatlarini kamaytirdi xolos. Natijada, ishga tushirilgan vaqtda elektr
stansiyasining quvvati iste`molchilar uchun yetarli bo’lgan bo’lsa, ayni vaqtga kelib elektr
energiyasiga talab ko'payishi sharoitida havoni sovutish tizimlarini o’rnatish va gaz turbinalarini
qayta jihozlash zarurati ortib ketdi. Gaz turbinaga kiruvchi havoni sovutish tizimi o’rnatilmagan
taqdirda yozning issiq kunlarida tashqi havo harorati 30-35 o C dan yuqori bo’ladi, bu esa gaz
turbinaga kirayotgan havo zichligi kamayishiga olib keladi. Natijada esa ushbu yuqori harorat
turbinadan chiqayotgan chiqindi gazning harorati tezroq ko’tarilishiga olib keladi va turbina nominal
quvvatga erisha olmaydi.
Bug’-gaz qurilmalarining ishlash tartibiga gaz turbina qurilmasining xarakteristikalari orqali
atrof-muhit sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Tashqi havoning harorati 0 °C bo‘lgan sharoitda ishlayotgan gaz
turbinasi 30 °C sharoitda ishlayotgan turbinaga nisbatan 20 % ko‘p elektroenergiya ishlab chiqaradi.
Agar qurilmani qurish balandligi dengiz sathidan 100 m balandlikda qurilayotgan bo‘lsa, bu
qurilmada ishlatilayotgan gaz turbina qurilmasi, havoning bosim va zichligi o‘rtasidagi farq tufayli,
dengiz sathida foydalanilayotganidan 1 % kam quvvat hosil qiladi. Yil davomida atmosfera
havosining parametrlarini haqiqiy o‘zgarishlari va ekstremal sharoitlari to‘g‘risida batafsil
ma’lumotga ega bo‘lish lozim. Havoning namligi gaz turbina qurilmasining quvvati va FIKga juda kam
ta’sir ko‘rsatuvchi parametr sanaladi. Qurilma xarakteristikalarini umumiy hisoblashlar asosida ISO
2314 shartlari (+15°C; 0,1013 MPa; havoning nisbiy namligi 60 %) o‘rnatiladi. Shuni yodda tutish
lozimki bu xarakteristikalarning birortasi o‘zgarishi Bug’-gaz qurilmalarining bug‘ turbinali
konturidagi parmetrlarinng ham o‘zgarishiga olib keladi.
Texnik va iqtisodiy sabablarga ko‘ra yoqilg‘i asosiy faktor hisoblanadi, shuningdek, uning turi
va tarkibi gaz turbina qurilmasi va butun qurilmaning quvvatiga, qurilmadan zararli moddalar
chiqishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Yoqilg‘i tarkibidagi oltingugurt miqdoriga qarab utilizator
qurilmasiga kirishdagi kondensat harorati aniqlab olinadi. Ko‘plab holatlarda Bug’-gaz qurilmalari
ikkita turli xildagi yoqilg‘ida ishlashi mumkin, bunda qaysi yoqilg‘i asosiysi va ikkinchisidan qaysi
sharoitlarda ko‘p foydalanilishi to‘g‘risida aniqlik kiritilib olinadi.
Bug’-gaz qurilmalarining solishtirma kapital qo‘yilmalaridan kelib chiqib, elektrostansiya
qurilishiga kiritilgan qaysi investitsiya belgilangan FIKni qanoatlantirishi belgilanadi. Agar, masalan,
kapital qo‘yilma 1000 dollar/kVt bo‘lsa, bu holatda, bug‘-gaz siklining samaradorligini, yoqilg‘i turi
va sarfini o‘zgartirmasdan turib 10 MVtga oshirish imkoniyati saqlanib qolsa bunday yechim o‘zini
oqlaydi.
|
| |
