Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.546
Raqamli texnologiyalari tez rivojlanib borayotgan davrda turgan ekanmiz, zamonaviy inson
uchun zarur ko’nikmalarni shakllantirish butun dunyo hamjamiyati oldida turgan dolzarb
masaladir [1]. Rivojlangan davlatlar ushbu bilim va ko’nikmalarni o’zida
jamlagan raqamli
tafakkurni shakllantirish maqsadida ta’limning barcha bo‘g‘inlariga maktabgacha ta’lim tizimidan
boshlab dasturlashni uning ta’lim dasturlariga kiritish tendensiyasi kuzatilmoqda. Bundan
maqsad, kichik yoshdan boshlab dastrulashning dastlabki elementlaridan biri bo’lgan algoritmik
tafakkurni shakllantirish va rivojlantirishdir.
Hozirda ta’limda algoritmik tafakkurni shakllantirish uchun bir nechta ta’limiy vositalardan
foydalanish mumkin, bular:
kompyuterga ulanmagan vositalar;
raqamli va dasturlovchi o‘yinchoqlar yoki robototexnika to‘plamlari (fizik qurilma);
vizual dasturlash muhitlari (VPE);
dasturlashni o‘rgatuvchi kompyuter o‘yinlari [2,13 b.].
Kompyuterga ulanmagan vositalar. Bunday vositalarga kompyuterga bog‘liq bo‘lmagan
holda, stol ustida, maydonchada o‘ynaladigan o‘yinlar, boshqotirmalar,
topishmoqlar, pazllar,
xaritalar, kartochkalar ko‘rinishida topshiriqlar va mantiqiy o‘yinlar kiradi. Bunday vosita turlari
texnik jihatdan jixozlarni talab etmasligi bilan birga bolalarda o‘ziga bo‘lgan ishonchni uyg‘otishi,
mashg‘ulotni bolalar uchun juda qiziqarli tarzda olib borilishi va toza havoda o‘tkazilish
imkoniyatiga egaligi bilan ahamiyatli sanaladi. Hozirda kichik yoshdagi bolalarning algoritmik
tafakkurini shakllantiruvchi stol ustida o‘ynaladigan o‘yinlar juda ko‘p, ulardan Code & Go Robot
Mouse Board Game, Robot Turtles, Code & Go Robot Mouse Math kabilarni keltirish mumkin.
Raqamli va dasturlovchi o‘yinchoqlar yoki robototexnika to‘plamlari (fizik qurilma). Oxirgi
vaqtlarda raqamli fikrlash ko‘nikmasini rivojlantirish maqsadida ushbu vositalardan foydalanish
ta’limning yangi yo‘nalishlaridan biri sifatida qaralmoqda va bog‘chadan tortib o‘rta maktab
sinflarigacha
joriy etilib, ta’lim muhitini boyitish va bilimlarni ortirishga ta’sir etuvchi vosita
sifatida tan olinmoqda [3, 4, 5].
Raqamli va dasturlovchi o‘yinchoqlar yoki robototexnika to‘plamlari maktabgacha ta’limdan
boshlab STEM (science – fan, texnology – texnologiya, engeneering –
muhandislik, math –
matematika) ta’limi fan materiallarini, dasturlash elementlarini,
muxandislik tushunchalarini
o‘zlashtirish bo‘yicha ta’lim olish imkoniyatlarini yaratadi [6, 5 b.]. Shuningdek, M.Bers va uning
hamfikrlari ularni bog‘cha guruhlarida qo‘llash bolalarning aqliy salohiyatini, mayda motorikasini
va ijtimoiy jihatdan rivojlanishiga olib kelishini aytmoqdalar [7].
Raqamli va dasturlovchi o‘yinchoqlar yoki robototexnika to‘plamlari ayrimlari butunlay
kompyuterdan uzilgan va ayrimlari kompyuter yordamida boshqarilishi mumkin. Undan tashqari
robototexnika vositalari pedagogik nuqtayi nazardan ikki turga bo‘linadi: robotni boshqarish va
robotni yaratish [5, 36 b.]. Maktabgacha ta’limda robototexnika vositalarining birinchi turi –
robotni boshqarishdan foydalaniladi. Bog‘cha guruhlarida bolalar robotni boshqarish jarayonida
algoritmlar bilan ishlash,
masalalarning yechimini topish, xatoliklarni aniqlash va bartaraf etish
bo‘yicha bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘ladilar. Ularning turli xillari turli ishlab chiqaruvchilar
tomonidan
ishlab chiqilmoqda, ulardan bog‘cha guruhlarida va oilada eng ko‘p
qo‘llanilayotganlaridan: Kibo, Kubetto, Ozobot bit robotlari, Bee-bot, Matatalab,
Code-a-Pillar
Twist dasturlovchi o‘yinchoqlar hisoblanadi.
Vizual dasturlash muhitlari (VPE) ba’zida vizual dasturlash tillari (VPL) deyiladi. Vizual
dasturlash muhiti – bu ishlab chiqilayotgan algoritmni inson idrok qilish uchun qulay ko‘rinishda
ya’ni obrazli va grafik tarzda namoyish qilish usulidir [2, 20 b.]. Ushbu maxsus dasturlash muhitlari
