1-rasm. Taqsimlangan purkash tizimi.
1-yonilg‘i baki; 2-elektr nasos; 3-moyni tozalash filtri; 4-elektronli boshqarish bloki; 5-elektromagnitli forsunka; 6-haydash magistrali; 7-reduksion klapan; 8-kiritish quvuri yo‘li; 9-drossel zaslonkasi vaziyati datchigi; 10-havo sarfi ulagichi; 11- - zond; 12-harorat datchigi; 13-o‘t oldirish taqsimlagichi; 14-qo‘shimcha havo rostlagichi; 15-akkumulyator; 16-o‘t oldirish qulfi.
Yonilg‘i bakdan (1) elektr benzin nasosi (2) orqali so‘rib olinadi. So‘ng moyni tozalash filtri (3) orqali magistralga (6) haydaladi. Magistralda reduksion klapan (7) vositasida yonilg‘ini forsunkaga (5) kirishi va chiqishida doimo bosimlar farqi ushlab turiladi. Ortiqcha yonilg‘i reduksion klapandan (7) bakka qaytib keladi.
Yonilg‘i haydash magistralidan yonilg‘ini kirituvchi klapanlar zonasiga purkab beruvchi alohida elektromagnit forsunkalarga (5) yuboriladi. Havo silindrlarga, sarf o‘lchagich (10) va kiritish quvur yo‘li (3) orqali kiradi. Havo miqdori drossel zaslonkasi orqali rostlanadi. Yonilg‘ini me’yorlovchi elektronli boshqarish tizimi, akkumulyatordan (15) to‘k bilan ta’minlanadi va o‘t oldirish qulfi (16 ) tutashishi bilan zanjirga ulanadi.
Havo sarfi o‘lchagichi (10) va o‘t oldirish taqsimlagichi o‘lchagichi (valning aylanishlar chastotasi signali) elektronli boshqarish blokida (4) o‘rganiladi va o‘ziga kiritilgan dasturga mos holda impulslar chiqariladi. Bu impulslar farsunka klapanlarining ochilishini boshqaradi hamda dvigatelning har bir ish rejimiga mos davomiylikka ega bo‘ladi. Reduksion klapan (1) yonilg‘ining doimiy ortiqcha bosimini, kiritish quvuri yo‘lidagi havoning bosimiga nisbatan 2 Kpa aniqlik bilan ushlab turgani uchun forsunka (5) bilan yonilg‘ini davriy berilishi faqatgina forsunka klapaning ochiq turish vaqtiga bog‘liq bo‘ladi.
Purkash davomiyligi sovitish suyuqligining haroratiga qarab (datchik 12) boshqarish bloki bilan korreksiyalanadi (to‘g‘riladi), tezlatish rejimida ekonomayzer samarasi va aralashmani quyuqlashtirish, drossel zaslonkasi o‘qi bilan mexanik birlashtirilgan datchik (9) signallari asosida ta’minlanadi.
Datchikda majburiy salt ishlash rejimida yonilg‘i berilishini to‘xtatish uchun signal beruvchi kontaktli juftlik ham nazarda tutilgan.
Yonilg‘i yuborishni to‘xtatish, drossel zaslonkalarining yopiq holatida aylanishlar chastotasi taxminan 1500 min–1 dan pasayganda yonilg‘i berish yana ulanadi. Dvigatelning harorat rejimiga qarab yonilg‘i berishni to‘xtatish arafasi korreksiyalanadi.
Dvigatelni salt ishlashida, uni berilgan aylanishlar chastotasi bilan bir me’yorda ishlashini ta’minlash uchun, sovitish suyuqligining haroratiga bog‘liq ravishda dvigatelga kirib kelayotgan havo miqdorini avtomatik ravishda rostlash ko‘zda tutilgan. Hali qizib ulgurmagan dvigatelning salt ishlashida drossel zaslonkalari yopiq bo‘ladi, shu sababli havo, yuqori va pastki saqlagich klapani kanallari orqali kirib keladi.
Dvigatelning qizishiga qarab, suyuqlikning 50-70S haroratdan boshlab, havo rostlagich (14) qo‘shimcha havo berishni to‘xtatadi. Shundan so‘ng havo faqatgina, salt ishlashda aylanishlar chastotasini rostlaydigan vint orqali kesimini o‘zgartirish mumkin bo‘lgan yuqori saqlagich klapani orqali kira boshlaydi.
Reduksion klapan va forsunkalarni uzoq vaqt buzilmasdan ishlashi uchun yonilg‘ini sifatli filtrlash muhim ahamiyatga ega.
Havo sarfini o‘lchash yuqori aniqlik bilan termoanemometr vositasida amalga oshiriladi va atmosfera bosimi o‘zgarganda ham aralashma tarkibi o‘zgarmas holatda ushlab turilishiga imkoniyat yaratadi. Ingichka platina simdan yasalgan, qalinligi 70 Mkm bo‘lgan sezgir element kiritish quvur yo‘lining ko‘ndalang kesimi bo‘ylab joylashtirilgan va qarshiliklar ko‘prigi zanjiriga ulangan. Ingichka sim 150 S bo‘lgan doimiy haroratgacha qizdiriladi. Havo sarfi qancha ko‘p bo‘lsa, ingichka simdan issiqlikni olib ketish shunchalik kuchli bo‘ladi, binobarin, simning harorati va qarshiligi kamayadi. Qizdirish to‘ki esa ortadi. Havo sarfiga proporsion bo‘lgan to‘k kuchi, yig‘ilgan elektr qarshiliklar ko‘prigi orqali, uzluksiz o‘lchab turiladi va sarflanadigan havo miqdorini aniqlaydi. Dvigatel to‘xtagandan so‘ng termoanemometrning ingichka simi, boshqarish blokining buyrug‘iga binoan qisqa vaqt yuqori haroratgacha qiziydi va havo sarfi to‘g‘risidagi signalni buzilishi mumkin bo‘lgan kirlardan tozalanadi.
Me’yorlash aniqligi va silindrlarga yonilg‘i yuborishni bir xilda bo‘lishi, ko‘p jihatdan forsunkaning sifatiga bog‘liq. Elektromagnit forsunkalarning prinsipial chizmasi 2-rasmda ko‘rsatilgan.
2-rasm. Elektromagnit forsunka
1-to‘zitgich; 2-klapan; 4-prujina; 5-elektromagnit; 6-filtr; 7-elektr kontakt.
Yonilg‘i farsunka korpusiga filtr (6) orqali shlang vositasida yuboriladi. Forsunka korpusining ichiga bir uchiga to‘zitkichi (1) bo‘lgan klapan (2) hamda tez ta’sir etuvchi elektromagnit (5) joylashtirilgan bo‘lib, elektromagnit cho‘lg‘amlarining uchi korpusdan izolyasiya (himoya) qilingan kontaktlar (7) orqali tashqariga chiqarilgan. Elektromagnit to‘ksizlangan paytida, klapan, prujina (4), ta’sirida o‘rniga bosib turiladi. Forsunka kontaktlariga boshqaruvchi elektr impulsi yuborilganda klapan taxminan 0,1 mm ga ochiladi. Bir komplekt forsunkalarda yonilg‘ini siklik (davriy) uzatishdagi farq, kam uzatishda 4 % ko‘p uzatishda 1.5 % gacha bo‘lishi mumkin halos.
Bu esa aralashma tarkibini silindrlar bo‘yicha, karbyurasiyalash, yoki markaziy purkashga qaraganda bir xilligini sezilarli ravishda yaxshilashni ta’minlaydi.
3-rasm. Elektr benzin nasosi
1-benzinning kirishi; 2-saqlagich klapan; 3-nasos; 4-yakor; 5-teskari klapan;
6-benzinning chiqishi;
Benzin nasosi (3-rasm) elektr yuritmaga ega bo‘lib, uni dvigatelni yurgazish paytida stater tirsakli valni aylantirishidan oldin (o‘t oldirish qulfidagi kalitni burab) ulash mumkin. Buning natijasida, dvigatel hali ishga tushmasdan turib haydash magistralida yonilg‘ini purkash uchun kerakli bo‘lgan bosim hosil qilishga erishiladi. Ba’zan elektromotorni yaxshilab sovitish uchun, elektr nasosi germetik holda ishlanib, bakdagi yonilg‘i ichiga tushirib qo‘yiladi.
|
