Qaytarish uchun savollar
Qanday kuchlarni ta’sirida, vallarga solingan maxsulot, tirkishga torshladi va vallardan biriga yopishadi ?
Davriy ishlovchi ko’shval mashinalarni ishlash prinsipi va afzalligi ?
Uzuluqsiz ishlovchi ko’pal mashinalarni ishlash prinsipi va afzalligi ?
Listsimon maxsulotlarni ishlab chiqarish uchun qanday turdagi jixozlar qo’llaniladi ?
Listsimon maxsulotlarni ishlab chiqarish tizimidagi jixozlarni turlarini keltiring ?
Davriy ishlovchi qushval mashinalarning maxsuldorligini aniqlashda ko‘llaniladigan formula ?
Uzluksiz ishlovchi ko’shval mashinalar va kalandrlarning maxsuldorligini aniqlashda qo’llaniladigan formula ?
9-MA’RUZA
MAVZU: QO‘SHVALL MASHINALARINING KONSTRUKSIYASI.
Reja:
Qo’shvall mashinalar haqida umumiy ma’lumot.
Rezina maxsulotlari olishda qo’shvall mashinalardan foydalanish.
Uzliksiz ishlovchi qo’shvall mashinalar.
Plastik mahsulotlarni ishlab chiqarishda bochkasinish uzunligi 1000-1600 mm, valning diametri 400-650 mm bo‘lgan qo‘shval mashinalar keng qo‘llaniladi. Ba’zi hollarda esa, masalan selluloidni: lastikatsiya qilishda, kattaroq o‘lchamdagi mashinalardan foydalaniladi (D = 900mm, L = 2000 mm). Vallarning aylanma tezligi 20 - 35 m/min; fraksiya, ya’ni vaddar aylanma tezliklarining nisbati 1 dan 1,3 gacha bo‘ladi. Fraksiya mavjud bo‘lganda, tirqishdan chiqayotgan material qatlami sekin aylanuvchi val tomoiga egilishga intiladi (V.5-rasm) na annap shu valga yopishadi. SHuning uchun ham, mahsulotni qirib olish jarayonida ko‘l mehnati talab etiladigan davriy qo‘shval mashinalarda ishchi o‘rniga yaqin joylashgan valga kichik tezlik beriladi.
2.5-rasm. Fraksiyaning vallardan chiqayotgap mahsulot yo‘nalishiga ta’siri
Uzluksiz ishlovchi qo‘shval mashinalarida, aksincha, vallapgan mahsulotni mashinaning orqa tomopidan uzluksiz ajratib olish maksadga muvofikdir. Shuning uchun xam ularda orqa val kichikroq tezlikka ega bo‘ladi. Biroq shuni xam ta’kidlash lozimki, ma [erialning vallardan biriga spishishi faqat ularning tezliklari farqigagina bog'liq bo‘lmay, balki ularning temperaturasi va sirt tuzilishiga ham bog'likdir.
Aralashtiruvchi plastikatsiyalovchi tipik qo‘shval mashinalarning konstruksiyasi V.b-rasmda keltirilgan. (1) plitada 2 stanina (2) joylashgan bo‘lib ular o‘zaro bir-biriga (3) torqich bilan boglangan. Staninaning gorizontal tekisliklarida har ikki tomondan ikkitadan podshipnik (4 va 5) o‘rnatilgan. Qo‘zg'almas (4) podshipniklarda (9) orqa val aylanadi. Oldingi val (10) o‘rnatilgan 5 podshipniklar esa, vallar orasidagi tirqishni o‘zgartirish maqsadida, mahsus vintlar (6) yordamida 10 mm gacha surilish imkoniyatiga ega. Vintlarning gaykalari (7) stanina o‘yiqlariga o‘rnatilgan. Xar bir stanina, vallar va podpshpniklar o‘rnatilgandan so‘ng travers (8) bilan yopib ko‘yiladi. Vallar elektrodvigateldan reluktor, tishli g'ildirak, friksion shssternyalar yordamida harakatga keltiriladi (V. 6-rasmda ko‘rsatilmagan).
Qo‘shval mashinalar vallarni kizdirish, markazlashgan moylash sistemasi va avariya xolatida to‘xtatish moslamalari bilan to‘ldiriladi. Vallanadigan mahsulot eni strelkalar (12) bilan chegaralanib turiladi.
Vallar sifatli cho‘yandan quyiladi; valning ishchi qismi (bochkasi) tez sovitiladi va sirt tomondan 20 mm gacha toblanadi. Natijada bochka sirtiiing o‘ta mustaxkam bo‘lishiga erishiladi. (Nv > 3000 n/mm2). CHo‘yan vallarnipg kamchiligi ularning temperaturasi tez o‘zgarganda sirtining darz ketishidir.
Plastiklarni qayta ishlashda esa temperaturaning tez o‘zgarishi sodir bo‘lmaydi, chunki butun jarayon davomida vallar qizdirib turiladi. SHuning uchun ham plastyklarni qayta ishlashda cho‘yan vallarni po‘lat vallar bilan almashtirishga xojat yo‘q.
2.6-rasm. Aralashtirgich qo‘shval matpipa sxemasi:
1—ilita; 2—stanina; 3—tortqich; 4 ka 5—podshipniklar; 6—vint; 7— vintning rezbali vtulkasi; 8—travers; 9 va 10— vallar; 11—patnis; 12—chegaralovchi strelka.
2.7-rasmda kizdiriladigan cho‘yan vallar tasvirlangan (D = 530 mm), Vallarning ishchi qismi mahsus xalkasimon to‘siq yordamida moylash mahsulotlariping tushishida himoyalapgan (rasmdagi A qism).
Har ikkala valga uning butun sirti bo‘ylab tekis taqsimlangan kuch ta’sir etib, u vallarni egilishiga olib keladi. Buning natijasida vallar orasidagi tirqish kengayadi va valning markazida eng katta, chekkalarida esa eng kichik kiymatga ega bo‘ladi, ya’ni tirqish valning uzunligi bo‘ylab turli kattalikka ega bo‘ladi.
Aytib o‘tilganidek, plastmassalarga vallarda ishlov berishda vallarni kizdirish lozim. Vallar ko‘pincha bug' yordamida qizdiriladi. Vallash katta tezlikda amalga oshirilganda bug' o‘rniga qaynoq suv ishlatiladi, bunda suv intensiv ravishda aylantiriladi. SHundagi vallarning temperaturasini kerakli darajada ushlab turishga erishiladi.
2. 8-rasm. Salnikli valga kiritish bo‘g'ini: 1—bug' tarmog'i; 2—kondensat uchun shtutser; 3—barboter; 4— salnikli pabivka; 5—nabinkani tutib turish uchun burtikli kopdensat trubasi.
2.8-rasmda valga bug'ni kiritish va undan kondensatni chiqarish bo‘g'ini tasvirlapgan, Markaziy bug' trubasi (barboter) sirtida bug'ning chiqishi uchun radial teshikchalar qilingan; konsentrik ravishda joylashgan kondensat trubasi aylanuvchan sapfa (dastak) o‘yig'iga salnik bilan mahkamlanadi.
Yaqingacha podshipniklar bronza vkladishli sirg'aluvchan podshipnik sxemasida tayyorlangan (2.11-rasm). Aslida esa dastakning aylanma tezligi uncha katta emas (> 30 m/min) ligiga qaramay podshipiiknish ishlash sharoiti og'ir, ya’ni bitta podshipnikka beriladigan bosim 5 6-105 n (50—60 g), temperaturasi 370° K gacha bo‘ladi. Odatda dastak diametri d 0,5 0,7 qismiga, uzunligi l esa 11,25 d ga teng bo‘ladi. Bunday sharoitlarda vkladish uchui eng yarokdi material bronza hisoblanadi. YUmshoq mahsulotlarni vallashda, ya’ni valga tushadigan bosim kuchi kichik bo‘lganda, kimmat hisoblanadigap bronza o‘rniga boshka antifriksion qorishmalar - sink-allyuminiy (SAM 10-5, SAM 5-10) yoki boshqa plastiklar ishlatiladi.
2.14-rasm. Oldingi valni siquvchi pa vallar orasidagi tirqishni moslash bo‘g'ini:
1-vipt; 2-po‘lat gayka; 3-extistlonchi shayba; 4-matritsa; 5-oldingi val podtiipnigiping korpusi; 6 va 7-po‘lat prokladkalar; 8-vallar staninasi; 9-vintnipg surilishiii moslovchi bo‘laklangan disk; 10-vintping richag tushishiga mo‘ljallangap tuynugi; 11—-siquvchi xomut.
Tirqishning o‘lchamini moslash bo‘g'ini vintli uzatish usulida. ba’zan esa gidravlik usulda ishlaydi. Mashinaning ba’zi katta ahamiyatga ega bo‘lish kismlarining ortikcha zo‘riqishidan saklash maqsadida tirqishni boshkarish bo‘shniga maxsus extiyot kurilmasi o‘rnatiladi. Bu kurplma zo‘riqish paytida bo‘lganda vallarning siljib kstishini ta’minlaydi. 2.14-rasmda tirqishni moslash bo‘ginining oddiy kopstruksiyasi tasvirlangan. Oldingi podshigshiklar har birining korpusiga (4) matritsa mahkamlanadi, unga zsa kalibrlangan ehtiyotlovchi po‘lat shayba (3) o‘rnatilgan. Vint (1), staninaga stoporli vintlar bilan qotirilgap po‘lat gaykada (2) aylanib, extiyotlovchi shaybaga kiradi. Valga ta’sir etuvchi kuch esa shayba orqali vintga (1) uzatiladi. Vallarga beriladigan bosim kuchi chegaraviy qiymatidan oshib ketganda kalibrlangan shayba yoriladi va vallar siljiydi. Viptning oxiriga xomut - strelka (11) o‘rnatilgan, staninaga esa millimetrning ulushlariga bo‘laklangan disk (9) o‘rnatilgan. Uzatuvchi vintlarning (1) aylanishi richag yoki maxoviklar yordamida ajratilgan yoki o‘zaro bog'lik bo‘lishi mumkin.
Oxirigi holda uzatish burg'simon g'ildiraklar va burg'lar yordamida yoki umumiy valga joylashgan konik shesternyalar yordamida amalga oshirilishi mumkin.
Qaytarish uchun savollar
Keng qo‘llaniladigan qo’shval mashinalar valining uzunligi va diametiri birligi
Vallarning aylanma tezligi '?
Nima sababli davriy ishlovchi ishchi o‘rniga yaqin joylashgan valga kichik tezlik beriladi, uzuliqsiz ishlovchi qushval mashinalarga aksincha ?
Materialpi vallardan biriga yopishish sabablari ?
Cho’yan vallarning kamchiligi ?
|
