• Asosiy ma’lumotlar 13.1. Boshqaruv qarorlarining mohiyati va ularning tasnifi
  •  3 - m a v z u . B o s h q a r u v q a r o r i n i q a b u l q i l i s h v a




    Download 4,58 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet127/175
    Sana24.05.2024
    Hajmi4,58 Mb.
    #252719
    1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   175
    Bog'liq
    Korxonalar iqtisodiyoti va menejmenti-ASHUROVA N.B

    1 3 - m a v z u . B o s h q a r u v q a r o r i n i q a b u l q i l i s h v a
    t a k o m i l l a s h t i r i s h y o ’ l l a r i
    Mavzuning maqsadi:
    Тalabalarda boshqaruv usullari va boshqaruv 
    qarorlarini asosiy tayanch so’z va iboralar hamda masalalar, muammoli savollar 
    orqali bilim va ko’nikmasini shakllantirishga ko’maklashishdan iborat. 
    Asosiy ma’lumotlar
    13.1. Boshqaruv qarorlarining mohiyati va ularning tasnifi 
    Boshqaruv faoliyatining samaradorligi ko’pincha qabul qilinayotgan 
    qarorlarga bog’liq korxonadagi butun savol va muammolar zanjiri ularning aniq 
    yechimi va boshqaruvchiga yuklangan, ishlab chiqarish, texnik, ijtimiy, iqtisodiy, 
    marketing va huquqiy vazifalar qarorlarni to’g’ri qabul qilish va o’z vaqtida 
    bajarilishiga bog’liq. Yechilayotgan muammolarning hammasi xar-qanday 
    boshqaruvchi tomonidan hisobga olinadi va bu narsa uning boshqaruv uslubida 
    hamda butun boshqaruv jarayonida aks etadi. 
    Iqtisodiyotni boshqarishdagi yechimlarning mohiyati ko’pgina ob’ektiv 
    omillarga bog’liq. Ulardan eng asosiysi - ishlab chiqarish vositalariga turli 
    mulkchilik; ishlab chiqarish va mehnatni chuqur taqsimlanishi va ixtisoslashuviga; 
    mehnat va material texnik resurslarni boshqarish; sohalararo, ishlab chiqarishlararo 
    aloqalarni kengayishi; Qo’shma korxona tuzish; marketingni amalda qo’llash; 
    korxona va sohalarni tashqi iqtisodiy aloqalarga chiqish, boshqaruv qarorlarini qabul 
    qilishdagi tavakkalchiliklar. 
    Boshqaruv qarori
    – bu keng ma’noda jamiyatdagi moddiy va ma’naviy 
    ehtiyojlarning real qondirilishi bilan xalq xo’jaligi imkoniyatlarining bir nuqtada 
    kesishuvidir. Хalq xo’jaligidagi bu muammoning yechimi mavjud qonunlar, 
    farmonlarning bizga bog’liq bo’lmagan qonuniyatlarning bizga bog’liq bo’lmagan 
    qonuniyatlarning bir-biriga muvofiq kelishishidir. Boshqaruv qarori - shuningdek 
    korxona oldida turgan maqsadlar va missiyasini amalga oshirish demakdir. Aynan 
    shu jarayonda yuzlab, minglab insonlar o’z ehtiyojlarini qondiradi, mavqega ega 


    228 
    bo’ladi, xar tomonlama o’sadi va umuman jamiyat o’sadi. 
    Qarorlarni ishlab chiqarish va amalda qo’llash rahbarning keyingi 
    faoliyatidagi siljishlariga bog’liq. Bitta muammo bo’yicha bir necha qarorlar ishlab 
    chiqiladi va ulardan bittasi amalda qo’llaniladi. Bu qarorlar tasnifi muhim nazariy 
    va hayotiy ahamiyatga ega. 
    Boshqaruv faoliyatining samaradorligi nuqtai nazaridan qarorlar quyidagi 
    turlarga bo’linadi: strategik va tezkor. 
    Strategik qaror
    - bu korxonaning faoliyati bilan bog’liq bo’lgan maqsad va 
    missiyalarning shakllanishi. 
    Bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida bu qarorlar korxonaning faoliyatidagi 
    yangicha yondashuvlar, keskin burilishlarni sillik o’tishini ta’minlaydi. Strategik 
    qarorlar korxona, hudud, soha darajasida qarorlar jamiyatdagi yangi manbaalar 
    hisobiga butun iqtisodiy va ijtimoiy muammolarni yechishga yordam beradi. 
    Тezkor qarorlar
    - bu mohiyati bo’yicha xo’jalik boshqaruv qarorlaridir. Ular 
    boshqariladigan ob’ektni uzluksiz ishlash jarayonini qo’llab-quvvatlashi uchun joriy 
    shaxsiy muammolar bo’yicha qabul qilinadi. Ya’ni, uning murakkab mexanizmini 
    tuzilma va o’zaro aloqalarni o’zgartirmasdan ushlab turishdir. Bu qarorlarni rahbar 
    maxsus tayyorgarliksiz yetarlicha tez qabul qiladi. Bunday qarorlarga xodimlarni 
    ishga olish va bushatish, ularning ish haqlarini o’zgarishi, korxonani kishga 
    tayyorlash haqidagi va shu kabi hujjatlarni kiritish mumkin. 
    Harakat doirasi bo’yicha boshqaruv qarorlarini iqtisodiy, tashkiliy, ijtimoiy, 
    texnik va texnologik qarorlarga bo’lish mumkin. 
    Shuningdek, boshqaruv qarorlari boshqaruv darajasi bo’yicha xam quyidagi 
    bosqichda bo’linadi: usta, uchastka boshligi, sex boshligi, ishlab chiqarish boshligi, 
    korxona va birlashma rahbari, vazir... 
    Qarorlar ta’sir qilish yo’nalishi bo’yicha tashqi va ichki bo’ladi. Тashqi 
    qarorlar boshqa darajaga qaratiladi, ichki qarorlar esa alohida bo’limlar yoki 
    qaratiladi, ichki qarorlar esa alohida bo’limlar yoki korxonani qamrab oladi. 
    Boshqaruv qarorlari funksional mazmuni bo’yicha iqtisodiy, tashkiliy, 
    koordinatsion, rag’batlantiruvchi, boshqaruvchi va nazorat qarorlarga bo’linadi. 


    229 
    Qayta ishlashni tashkillashtirish bo’yicha shaxsiy, xamkasbiy va 
    malakaviylarga bo’linadi. Shaxsiy qarorlar rahbarning jamoadagi kelishuvisiz va 
    muhokamasiz yoki alohida shaxslar tomonidan ishlab chiqariladi. Kupincha bular 
    korxona taraqqiyoti yo’lidagi tamoyilial muammolarga dahli bo’lmagan tezkor 
    qarorlardir. Hamkasb karolari asosan moddiy tayyorgarlik talab qiladigan, bir guruh 
    mutaxassislar va rahbarlar tomonidan ishlab chiqariladigan va qabul qilinadigan 
    qarorlardir. Ular xar tomonlama mazmunga egadirlar. Jamoa qarorlari mansab yoki 
    xodimlardan qat’iy nazar bugun ishtirokchilar tomonidan umumiy majlisda ishlab 
    chiqariladi. Bunday qarorlar ishlab chiqarishning baholi savollarini ko’rib chiqishda 
    qabul qilinadi. 
    Mehnat turi bo’yicha qarorlar standart va nostandart qarorlarga bo’linadi. 
    Standart, ba’zan dasturiy qarorlar - bu qarorlarning o’zini ishlab chiqish va uni qabul 
    qilish jarayonidagi qarorlardir. Dasturlash va uni qabul qilish jarayonidagi 
    qarorlardir. Dasturlash mumkin bo’lgan qarorlar orasida shunday standart bosqichga 
    yetdiki, ularni matematik model shaklida tasvirlash mumkin, ya’ni EHMning texnik 
    ishiga ahamiyatli qismni kiritish imkoniyati tug’iladi. Nostandart qarorlar - bu eng 
    murakkab, asosiy qarorlar, ham qilinadigan muammoga ijodiy yondashish uchun 
    kengligi bilan ajralib turadi. Ijodiy qarorlar har doim jadallik va yangilikda namoyon 
    bo’ladi. Biroq nostandartlikning xarakterini diqqat bilan tahlil qilish zarur. Chuqur, 
    keng tahlilda bu hollarni unchalik va yangi emasligini ko’rish mumkin, agarda uni 
    bir qator alohida muammolarga bo’lib chiqsa. 
    Shu tariqa boshqaruv qarorlari inson faoliyatining har qanday doirasida 
    tashkiliy boshlanishi bo’lib hisoblanadi. Uning asosida qonunlar tasdiqlanadi.yu 
    material-texnik, moliyaviy va mehnat resurslari ishlatishni rejalashtirish, ijrochilar 
    va rahbarlar ma’sliyati oshiriladi va maqsadga yetishish yo’lida ularning o’rni 
    belgilanadi. 

    Download 4,58 Mb.
    1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   175




    Download 4,58 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



     3 - m a v z u . B o s h q a r u v q a r o r i n i q a b u l q i l i s h v a

    Download 4,58 Mb.
    Pdf ko'rish