16
aks etadi va shu sababli mazkur fanni o’rganishda hisobga olinmasligi mumkin
emas.
Mazkur fanning “Korxonalar xo’jalik faoliyatining tahlili” fani bilan o’zaro
aloqasini alohida ko’rsatib o’tish kerak. Bunda ishlab
chiqarishning moliyaviy va
boshqa jihatlariga baho berish, zahiralarni aniqlashdan tashqari, bashoratlash
yordamida korxona rivojlanishining istiqbollari aniqlanadi.
Xorijiy mamlakatlar
amaliyotining guvohlik berishicha, korxona, firma va kompaniyalarning ko’pchiligi
ishlab chiqarish menedjerlari va iqtisodchilarning yuqori kasb malakasi va o’z
sohasidagi chuqur bilimlari evaziga muvaffaqiyatlarga erishib, yuqori daromadga va
ishlab chiqarish imidjiga ega bo’lmoqda. Shu sababli korxona iqtisodiyotini yaxshi
bilishning o’zi kamlik qilib, bo’lajak mutaxassisning iqtisodiy fikrlash doirasini
kengaytirish va uning xalq xo’jaligida o’z o’rnini topishini shakllantiruvchi boshqa
iqtisodiy, texnikaviy hamda texnologik fanlar majmuasini ham bilish talab qilinadi.
Menejmentning mazmunini iqtisodiyotni boshqarishning,
boshqarish
tizimlari va uni tuzishning tashkiliy shakllari, xo’jalik mexanizmi va boshqaruv
uslublari, boshqaruv texnika va texnologiyasining nazariy va usulologik asoslarini
o’rganish tashkil etadi. Menejment boshqaruv faoliyatining umumiy qonuniyatlari
va tamoyillari, boshqaruv tizimiga ta’sir
usullarini shakllantiradi, boshqaruv
apparatining aniq vaziyatlardagi harakatlari va o’zini tutish hollarini
umumlashtiradi. Iqtisodiyotni boshqarishning nazariy va amaliy tomonlarini
o’rganadi. Boshqaruv nazariyasi boshqaruv faoliyatining
qirralarini butun bir
majmua ko’rinishida, nazariy tahlil va mantiqiy uslub asosida boshqarishning asosiy
qonuniyatlari va usullarini ajratib o’rganadi.
Menejmentning amaliy tomonlari quyidagi aniq vazifalarni xal etishga:
iqtisodiyotni bozor munosabatlariga o’tishiga, foyda olishga, ishlab chiqarish
samaradorligini oshirish, aholi ijtimoiy
himoyasini kuchaytirishga, kishilar
ma’naviy darajalarini o’stirish va boshqalarga qaratilgandir.
Menejmentning bu amaliy qismi boshqaruv tamoyillarini o’zini emas, balki
ularni boshqaruv amaliyotida qo’llash qobiliyati, ya’ni ulardan aniq ko’rinishlaridan
aniq vaziyatda, foydalana olish qobiliyatini o’rganadi.
Uning boshqarish
17
nazariyasidan farqi u iqtisodiyotni boshqarish amaliyotida qonuniyatlar, tamoyillari
va uslublaridan foydalanish namunalarini ishlab chiqarishdadir.
“Funksiya”-bu lotincha so’z bo’lib biror kimsa yoki narsaning ish, faoliyat
doirasi, vazifasi degan ma’noni bildiradi.
“Vazifa”-bu amalga oshirilishi, hal qilinishi lozim bo’lgan masala, erishilishi
lozim bo’lgan, ko’zda tutilgan maqsad. Yoki birior bir topshiriq, xizmat, yumush,
xizmat lavozimi, mansab, amal.
Boshqaruv funksiyasi- deganda u yoki bu ob’ektni boshqarishga oid aniq
vazifalarni hal etishga qaratilgan bir turdagi ishlar majmuasi tushuniladi.
Boshqaruv funsiyalarining mazmuni
Boshqaruv funksiyalarining mazmuni u yoki bu faoliyatni
tashkil qilishdan
kelib chiqadi. Masalan, ishlab chiqarishni olaylik. Uning dastlabki bosqichida:
Loyihalash;
Konstruktorlik;
Rejalashtirish kabi ishlarni bajarish bilan bog’liq funksiyalar paydo bo’ladi.
Keyingi funksiyalar ishlab chiqarishni tayyorlash, ya’ni:
Mahsulot tayyorlash texnologiyasini ishlab chiqish;
Mehnat me’yorlari, materiallari sarfini belgilash;
Asbob-uskunalarni tayyorlash kabi ishlarni bajarish bilan bog’liq.
Ishlab chiqarish jarayonini boshlash va uni uzluksiz davom ettirish uchun:
Ishlab chiqarish vositalari, texnika;
Xom ashyo;
Elektr quvvati kabilarni hal etib olish kerak bo’ladi
Menejment funksiyalari
