Navoiy davlat pedagogika instituti fizika-texnologiya fakulteti fizik praktikum fanidan

jinsli ekanligiga amin bo’lish kerak. Shuni e’tiborga olish kerakki, mazkur ishda 
issiqlikni izolyatsiyalovchi devorli kalorimetrik kameradan foydalaniladi. 
Issiqlik oqimi qurilish materiali namunasining ichidan o’tishi uchun 
quyidagilar zarur: 
- 
kamerani ichki qismdan elektr qizdirish; 
- 
muzni bevosita namunaning tashqi tomoniga joylashtirish. 
Issiqlik muvozanatida, ya’ni har bir nuqtada harorat uzoq vaqt mobaynida 
doimiy bo’lgan stasionar holatda, uzatilayotgan elektr energiya quvvati P aynan 
issiqlik oqimiga mos keladi. 
P =
ΔQ
Δt
(3a) 
yoki 
𝑃∙τ=𝑊=𝑄
(3b) 
Shunday qilib, τ vaqt ichida qizdirgichdan nurlantirilgan elektr energiya 
qiymati W, shu vaqt ichida qurilish materiali namunasidan o’tgan issiqlik 
miqdoriga Q teng. Buni hisobga olgan holda, qurilish materiali namunasining 
issiqlik o’tkazuvchanligi λ quyidagi munosabat yordamida hisoblanishi mumkin: 
λ = P ∙
d
S
∙
1
Δt
(4) 
Mazkur tajribada kameraning ichidagi qurilish materialini pastki qismining 
harorati va kameraning tashqi qismining (bu holda muz) harorati o’lchanadi. Elektr 
plita ulanganidan sistema birdaniga issiqlik muvozanatiga erishmaydi. Harorat 
muvozanati holatida, haroratlar farqini saqlash uchun, yetarli darajada uzoq 
vaqtdan keyin (taxminan 1 soat) haroratning o’zgarishini yozib boring. 
Ichki haroratning vaqt o’tishi bilan o’zgarishi haroratga va qandaydir musbat 
konstantaga proporsional: 
ΔtΔτ=𝑎∙t+𝑏
(5) 

Bu tenglamaning vaqt funksiyasi t(τ) sifatidagi yechimi quyidagi ko’rinishga 
ega: 
t(τ)=t
i.m 
– t
f𝑎𝑟𝑞
∙𝑒 𝑡𝜏
(6) 
bu yerda, t
i.m
– issiqlik muvozanati holatidagi ichki harorat, t
farq
=t
i.m
–t – haroratlar 
farqi, τ – vaqt doimiysi. 
Issiqlik muvozanatida qurilish materiali namunasini qizdirilayotgan 
qismining harorati quyidagi ko’rinishdagi funksiya bilan ifodalanishi mumkin: 
f(x)=A-Bexp(-x/C) 
(7) 
va u tajribadagi o’lchanayotgan harorat qiymatlarini aks etiradi. 
Mos keltirish uchun olingan parametr A berilgan haroratga aynan to’g’ri 
keladi. Kamera tashqarisida joylashgan muz, qurilish materiali namunasi ustining 
haroratini past va doimiy qilib ushlab turadi. Ammo, bunda harorat qiymatining 
kichik tebranishlari bo’lishi mumkin, shuning uchun tashqi haroratning qiymati 
o’rtachalashtiriladi va shu o’rtacha qiymatdan haroratlarning farqini hisoblashda 
foydalaniladi. 
Δt=t
i.m
–t
sovuq
(8) 
Shu orqali issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsiyentini aniqroq hisoblab topish 
mumkin. 

Download 2,89 Mb.