Sinov savollari
1. Suyuqliklarning ichki ishqalanish koeffitsenti qanday kattalik va qaysi
parametrlarga bog’liq.
2. Suyuqlikning dinamik tеzligi qanday
aniqlanadi va qanday fizik
kattaliklarga bog’liq.
3. Qovushqoqlik nima va u qanday parametrlarga bog’liq.
4. Ishni bajarish tartibini tushuntiring.
5. Olingan natijalarni jadvalga tushiring
6. Ishga xulosa yasang.
1-jadval Zichlik
va dinamik tezlikning metanol va
suvning har
xil aralashmasi uchun qiymatlari.
(Т=298,15
0
К)
LABORATORIYA ISHI №3
ERKIN TUSHISH TEZLANISHINI MATEMATIK MAYATNIK
YORDAMIDA ANIQLASH (PRUJINALI MAYATNIK YORDAMIDA
ERKIN TUSHISH TEZLANISHINI ANIQLASH).
Ishning maqsadi: Tebranishi qonuniyatlarini:
a) xususiy tebranishlar davrining osilgan yuk massasiga bog’liqligini
ipganish;
b) doiraviy chastotaning yuk massasiga bog’liqligini o’rganish.
Asbob-uskunalar: shkalali shtativ, bikrligi turlicha bilgan prujinalar to’plami.
Turli og’irlikdagi yuklar tiplami. elektron sekundomer.
Nazariy qism
Prujinaga osilgan yukning
tebranma xarakati eng sodda, ya’ni garmonik
tebranishdir.
Yuqorida
garmonik
tebranishlar
tenglamalarini
keltirganimiznie’tirof etib, bu tenglamalar tig’pisida batafsil tixtalmaymiz.
Prujinaga osilgan yukni tebranma xarakatga keltirib va N marta to’la
tebranishi uchun ketgan vaqtni tajribada aniqlab,
𝑇 = 𝑡/𝑁 dan mayatnikning
tebranish davrini, (
𝜔 = 2𝜋/𝑇 dan davriy chastotasini) topish mumkin.
Mayatnikiing tebranishlar davrining va davriy chastotasining
yuk massasiga
bog’liqligini tekshirish uchun bikrligi(𝑘 = 𝑅/𝛥𝑙) ma’lum bilgan prujinalardan
va turli massali (5-6 ta) yuklardan foydalaniladi.
QURILMANING TUZILISHI VA ISHLASHI
Qurilma laboratoriya shtativi, bikrligi
xar xil bilgan prujinalar, xar xil
og’irlikdagi yuklar, elektron sekundomer, yuklar qo’yiladigan ilgakli
pallacha va boshqa yordamchi aslaxalardan tashkil topgan.
Qurilmani ishga
tushirish uchun shtativ sterjeniga, ma’lum balandlikda gorizontal xolda ilgak
maxkamlanadi. Yig’ilgan qo’yilmaning ilgagiga pallachali prujina osiladi va
pallachaga yuk quyiladi.
Shundan sing, yukli prujinani pastga qarab bir necha
santimser tortib quyib yuborilgach, shu onda sekundomerni xam ishga 6
tushiriladi. Agar elektromagnitli prujina va tixtatish sistemasi qo’llanilsa,
natijalarning aniqligi ortadi. Shtativ stolga qattiq qotirilsa, yaxshi natija olinadi.
