Sanoat tarmoqlari bo’yicha korxonalar soni
|
2000
|
2002
|
2003
|
2004
|
2005
|
2006
|
2007
|
Jami sanoat
|
13034
|
13525
|
14121
|
14104
|
14321
|
14568
|
16032
|
Shu jumladandan: elektroenergetika
|
68
|
71
|
70
|
63
|
60
|
60
|
58
|
Yoqtlg’i
|
27
|
41
|
44
|
44
|
57
|
62
|
65
|
Shundan neft qazib chiqarish
|
6
|
6
|
6
|
4
|
6
|
4
|
4
|
Neftni qayta ishlovchi
|
4
|
6
|
6
|
9
|
15
|
16
|
19
|
Gaz
|
10
|
18
|
24
|
26
|
30
|
36
|
36
|
Ko’mir
|
7
|
11
|
8
|
5
|
6
|
6
|
6
|
Қora metallurgiya
|
29
|
33
|
31
|
35
|
44
|
53
|
59
|
Rangli metallurgiya
|
50
|
58
|
57
|
52
|
62
|
55
|
53
|
Ximiya va neftximiyasi
|
353
|
408
|
417
|
2007
|
492
|
500
|
610
|
Shundfn
|
|
|
|
|
|
|
|
Ximiya
|
283
|
305
|
372
|
425
|
435
|
440
|
534
|
Neftximiya
|
26
|
37
|
45
|
57
|
57
|
60
|
76
|
Mashinasozlik va metalni qayta ishlash
|
3150
|
3155
|
3184
|
3142
|
3166
|
2885
|
3092
|
Shundan
|
|
|
|
|
|
|
|
Mashinasozlik
|
547
|
628
|
679
|
660
|
711
|
744
|
813
|
Elektrotexnika
|
58
|
82
|
101
|
104
|
105
|
113
|
116
|
Stanoksozlik va asbob uskuna
|
28
|
35
|
39
|
38
|
38
|
40
|
30
|
Avtomabil
|
29
|
37
|
37
|
48
|
50
|
61
|
80
|
Traktor va qishloq xo’jaligi mashinasozligi
|
37
|
45
|
43
|
45
|
48
|
57
|
61
|
o’rmon . yog’ochni qayta ishlash sellyuloza va qog’oz
|
707
|
697
|
768
|
749
|
737
|
737
|
828
|
Shundan
|
|
|
|
|
|
|
|
Yog’och tayyorlash
|
21
|
11
|
7
|
7
|
8
|
10
|
11
|
Yog’ochni qayta ishlash
|
637
|
632
|
686
|
638
|
631
|
648
|
727
|
Sellyuloza va qog’oz
|
49
|
54
|
75
|
104
|
98
|
79
|
90
|
Қurilish materiallar sanoati
|
1946
|
1904
|
1917
|
1853
|
1821
|
1792
|
2011
|
Yengil sanoat
|
1642
|
2090
|
2280
|
2206
|
2371
|
2502
|
2797
|
Shundan
|
|
|
|
|
|
|
|
To’qimachilik
|
612
|
856
|
956
|
927
|
1029
|
1077
|
1150
|
Tikuvchi
|
843
|
1043
|
1124
|
1051
|
1107
|
1151
|
1341
|
Teri mo’yna va oyoq kiyimi
|
175
|
180
|
193
|
216
|
227
|
259
|
295
|
Oziq ovqat
|
3246
|
3352
|
3453
|
3646
|
3560
|
4036
|
4410
|
shundan
|
2376
|
2319
|
2436
|
2522
|
2525
|
2995
|
3118
|
Go’sht va sut
|
822
|
985
|
968
|
1087
|
981
|
1007
|
1230
|
Baliq
|
48
|
48
|
49
|
37
|
54
|
34
|
62
|
va boshqalar
|
|
|
1900
|
1832
|
1951
|
1886
|
2049
|
Sanoat taraqqiyotining muhim qonuniyatlaridan biri sanoat xodimlarining madaniy-texnikaviy, ma’naviy-ma’rifiy darajasining o’sishi, ishlab chiqarish malakasi va tajribasining tinmay oshib borishidir.
O’zbekiston mehnatkashlarining bilim va ko’nikmasi, ishlab chiqarish malakasi va mahorati, madaniy va ma’rifiy saviyasini yuqori darajaga ko’tarish bo’yicha amalga oshirilayotgan ishlarda ham sanoatning yuqori o’rin tutishini ko’rish mumkin.
Sanoat mamlakat mudofaa qobiliyatining moddiy bazasi, el-yurtda tinchlik va barqarorlikni saqlashning muhim omili, qo’shni mamlakatlar mustaqilligini, hamkorligi va birdamligini ta’minlovchi muhim sohadir. O’zbekiston davlati mudofaasini kafolatlashda sanoatning roli bebahodir.
Sanoat shunday tarmoqki, barcha mamlakatlarning siyosiy, iqtisodiy va tashkiliy intilishlari, ularning xo’jalik jihatdan birlashishi, ya’ni iqtisodiy integratsiya tavsifida o’z ifodasini topadi. Natijada barcha mamlakatlarning tabiiy, mehnat va moliyaviy resurslaridan, fan-texnikaning barcha yutuqlaridan oqilona foydalinish imkoniyatlari yuzaga keladi.
Sanoat, ayniqsa og’ir sanoat butun ijtimoiy ishlab chiqarishni idustrlashtirish muammolarini hal etish kalitidir. Shu sababli jamiyatning moddiy-texnika bazasini qaytadan qurish ishini o’zbek halqi Prezident rahbarligida umuman sanoat, xususan, uning eng muhim sohalarini rivojlantirishdan boshladi. Chunki bu sohalar O’zbekiston Respublikasining iqtisodiy qudratini, xalq farovonligini yanada oshirishning poydevori bo’lib hisoblanar edi, bundan keyin ham shunday bo’lib qolaveradi.
Mehnatni ijtimoiy tashkil etishning eng oliy turi – konsentratsiyaning yuqori darajasi bilan kichik biznes va tadbirkorlikni uyg’unlashtirish asosida ijtimoiy ishlab chiqarishni uyushtirishning ilg’or usullari-ixtisoslashtirish, kooperativlashtirish va kombinatlashtirish ham sanoat sohasida hukmronlik qiladi va yaxshi samaralar beradi.
Ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotni jadallashtirishni ta’minlovchi buyuk harakatlantiruvchi kuch – bu raqobat, ya’ni bellashuv, raqiblar kurashi ham sanoat sohasida rivoj topadi. Ilg’or texnika va texnologiyalardan foydalanish, materiallarning yangi turlarini yaratish, mehnat unumdorligini oshirish, ishlab chiqarishdagi mahsulotlarning raqobatbardoshligini yuqori darajaga ko’tarish, ishlab chiqarishning boshqa bir qator texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarini yaxshilash asosida uning samaradorligini ko’tarish uchun harakat va boshqa mehnat an’analari ham avvalo, sanoat sohasida vujudga keldi va kelmoqda.
Mustaqillikning afzalliklari va Davlatning iqtisodiy siyosati sanoatning yetakchi o’rnini yanada oshirmoqda. Islohotlarning asosiy yo’nalishlari va ularning yechimini topish dastavval sanoat sohasida amalga oshirilmoqda va yaxshi samara bermoqda.
II bob. O’ZBEKISTONNING YENGIL SANOATI TARMOQLARI GEOGRFIYASI
2.1 O’ZBEKISTON YENGIL SANOATI TARMOQLARI
Yengil sanoat tarmog’i barcha rivojlangan mamlakatlar kabi bizning respublikamizda ham davlat byudjetiga tushadigan asosiy daromadlar manbaidan biri bo’lib hisoblanadi. Yengil sanoat keng ko’lamli va sertarmoq sohadir. O’zbekiston iqtisodiyotida yengil sanoatning ulushi alohida va ko’p qirralidir. Qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlaydigan yengil sanoat korxonalari respublika agrosanoat majmuining tarkibiy qismidir. U o’z ichiga paxta va ipak tolalarini qayta ishlash, charm mahsulotlarini ishlab chiqarish va boshqalarni qamrab oladi.
Bu soha respublika sanoatini rivojlantirishda katta ahamiyat kasb etadi hamda mamlakat iqtisodiyoti uchun juda muhim rol o’ynaydi. Chunki:
-birinchidan, bu sohada keng xalq iste’mol mollari ishlab chiqariladi;
-ikkinchidan, sohada ko’p ishchilar faoliyat ko’rsatadilar hamda qo’shimcha ish joylarini yaratish imkoniyati yuqori;
-uchinchidan, sohadagi eksprot salohiyatining ko’tarilishi mamlakat iqtisodiy salohiyatini o’sishi va pirovard natijada, respublikada aholi farovanligining o’sishi bilan chambarchas bog’liqdir.
XX asr boshlarida O’zbekistonda yengil sanoat sohasi asosan paxtani qayta ishlash korxonalaridan iborat bo’lib, yalpi sanoat mahsulotining qariyb 4G’5 qismi shu sohaga to’g’ri kelgan. 1920-yillardan paxta tozalash zavodlari, pillakashlik, yigiruv-to’quv, tikuvchilik, poyabzal fabrikalari qurila boshladi.
Hozirgi davrda O’zbekiston yengil sanoati ko’p tarmoqli industrial kompleks bo’lib, uning tarkibida paxta tozalash zavodlaridan tashqari to’qimachilik, trikotaj, shoyi to’qish, tikuvchilik, ko’n-poyabzal, gilamchilik, chinni-fayans buyumlari va attorlik mollari ishlab chiqarish sohalarida 190 ga yaqin korxona bor. Ularning asosiy qismi-to’qimachilik, tikuvchilik, trikotaj va chinnisozlik korxonalari «o’zbekengilsanoat» davlat-aksiyadorlik kompaniyasi (2002), pillakashlik va ipakchilik korxonalari «o’zbek ipagi» uyushmasi (1998), charm va poyafzal korxonalari «o’zbekcharmpoyafzali» uyushmasi (2000) tarkibiga kiradi.
Yengil sanoat tarmog’i aholining iste’mol buyumlariga, ya’ni kiyim-kechak, poyafzal, trikotaj mahsulotlariga bo’lgan shaxsiy ehtiyojlarini qondiradi. Shu bilan bir qatorda, muzkur buyumlarni ishlab chiqarishga hamda sanoatning boshqa tarmoqlarida foydalaniladigan materiallar (texnik gazlama, ip, tabiiy va sun’iy charm, mo’yna va hokazolar) ni tayyorlab berishga xizmat qiladi. Ushbu tarmoqning barcha korxonalari «o’zbekengilsanoat» DAK tasarrufida bo’lib, bir qator yo’nalishlarda ishlab chiqarish faoliyati bilan shug’ullanadi va quyidagi turlarga bo’linadi.
|
