|
Kimyoviy elementlar davriy jadvalining zamonaviy ko'rinishi
|
| bet | 25/91 | | Sana | 26.11.2023 | | Hajmi | 0,73 Mb. | | #105837 |
Bog'liq Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instit-fayllar.orgKimyoviy elementlar davriy jadvalining zamonaviy ko'rinishi
|
1 H
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2
He
|
|
|
3
|
4
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
|
|
Li
|
Be
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в
|
c
|
N
|
0
|
F
|
Ne
|
|
|
11
|
12
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13
|
14
|
15
|
16
|
117
|
18
|
|
|
Na
|
Mg
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Al
|
Si
|
p
|
s
|
Cl
|
Ar
|
|
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
26
|
27
|
28
|
29
|
30
|
31
|
32
|
33
|
34
|
35
|
36
|
|
|
к
|
Ca
|
Sc
|
Ti
|
V
|
Cr
|
Mn
|
Fe
|
Co
|
Ni
|
Cu
|
Zn
|
Ga
|
Ge
|
As
|
Se
|
Br
|
Hr
|
|
|
37
|
38
|
39
|
40
|
41
|
42
|
43
|
44
|
45
|
46
|
47
|
48
|
49
|
50
|
51
|
52
|
53
|
54
|
|
|
Rb
|
Sr
|
Y
|
Zr
|
Nb
|
Mo
|
Tc
|
Ru
|
Rh
|
Pd
|
Ag
|
Cd
|
In
|
Sn
|
Sb
|
Те
|
1
|
Xe
|
|
|
55
|
56
|
57-71
|
72
|
73
|
74
|
75
|
76
|
77
|
78
|
79
|
80
|
81
|
82
|
83
|
84
|
85
|
86
|
|
|
Cs
|
Ba
|
|
Hf
|
Ta
|
w
|
Re
|
Os
|
lr
|
Pt
|
Au
|
Hg
|
TI
|
Pb
|
Bi
|
Po
|
At
|
Rn
|
|
|
87
|
88
|
89-103
|
104
|
105
|
106.
|
107
|
108
|
109
|
110
|
111
|
112
|
113
|
114
|
115
|
116
|
117
|
118
|
|
|
Fr
|
Ra
|
|
Rf
|
Db
|
Sg
|
Bh
|
Hs
|
Mt
|
Cs
|
Rg
|
Cn
|
Nh
|
Fl
|
Me
|
Lv
|
Ts
|
og
|
|
|
|
57
|
58
|
59
|
60
|
61
|
62
|
63
|
64
|
65
|
66
|
67
|
68
|
69
|
70
|
71
|
|
|
|
La
|
Ce
|
Pr
|
Nd
|
Pm
|
Sm
|
Eu
|
Gd
|
Tb
|
Dy
|
Ho
|
Er
|
Tm
|
Yb
|
Lu
|
|
|
|
39
|
90
|
91
|
92
|
93
|
94
|
95
|
96
|
97
|
98
|
99
|
100
|
101
|
102
|
103
|
|
|
|
Ac
|
Th
|
Pa
|
и
|
Np
|
Pu
|
Am
|
Cm
|
Bk
|
Cf
|
Es
|
Fm
|
Md
|
No
|
Lr
|
|
D.I.Mendeleyev birinchi bo’lib, hamma kimyoviy elementlar orasida qonuniy bog’lanish borligini kashf etdi. Elementlar sistematikasiga asos qilib ularning nisbiy atom massalarini oldi.
D.I.Mendeleyev o‘sha zamonda ma‘lum bo‘lgan barcha elementlarni ularning atom massalari ortib borishi tartibida bir qatorga joylashtirdi va elementlarning хossalari ma’lum oraliqlarda, ya’ni davriy takrorlanishini aniqladi. D.I.Mendeleyev kashf etgan bu qonun davriy qonun deb yuritildi, uni Mendeleyev quyidagicha ta’rifladi: “Oddiy jismlarning xossalari, shuningdek elementlar birikmalarining shakl va xossalari elementlarining atom massalariga davriy ravishda bog'liq bo'ladi“. D.I.Mendeleyev davriy qonunni kashf etishda elementlarning atom massa qiymatlari hamda ularning fizik va kimyoviy хossalariga e’tibor berdi. Elementlaming davriy sistemasida elementlaming kimyoviy va ba’zi fizik xossalari davriy ravishda o‘zgaradi. Davriy ravishda o‘zgaradigan, ya‘ni bir necha elementdan keyin qaytariladigan kimyoviy xossalar quyidagilardan iborat:
1) elementning valentligi 2) elementning yuqori oksid hamda gidroksidlarining shakllari 3) ularning asos yoki kislota tabiati 4) elementlar oksidlarining gidratlanishiga intilishi va boshqalar.
Elementlarning quyidagi fizik xossalarida davriylik uchraydi:
1) atom hajmlari 2) atom va ionlarning radiuslari 3) optik spektrlari 4) ionlanish potensiallari 5) suyuqlanish va qaynash haroratlari va boshqalar. Lekin elementlarning yadro zaryadlari, atom massalari, atom issiqlik sig‘imlari davriy ravishda o’zgarmaydi. Bu xossalar elementlarning davriy bo’lmagan xossalari qatoriga kiradi. Elementlar atomlarining yadro zaryadlari davriy sistemada bir elementdan ikkinchi elementga o‘tgan sari 1 tadan ortib boradi. Elementlarning atom massalari davriy sistemada bir elementdan 2-elementga o‘tishi bilan birta uglerod birligi qadar ortib boradi. Ko‘pchilik elementlarning atom issiqligi sig‘imi 26 J ga teng bo‘lib, elementning davriy sistemadagi o‘rniga bog‘liq emas.
Atom tuzilishi haqidagi tassavurlar davriy qonunning fizik moxiyatini yaqqol namoyon qildi, ya‘ni nima uchun elementlarning xossalari davriy ravishda o‘zgarishini tushuntirishga imkon berdi. Elementlarning davriy sistemada joylashgan o‘rni bilan ularning kimyoviy xossalari orasida ma‘lum bog‘lanish borligi aniqlandi.
Bir-biriga o‘xshash elementlarning sirtqi va sirtqidan oldingi qavatlarida elektronlarning joylashishi ham bir birinikiga o‘xshash bo‘ladi. Elementlar xossalarining davriy o‘zgarishiga sabab atomda elektronlarning ketma-ket joylashishi va har qaysi qavatda ma‘lum sondagi elektronlarning mavjudligidir.
Elementning tartib nomeri shu element atom yadrosining musbat zaryadiga teng. Atom tuzilishi nazariyasiga binoan davriy qonun quyidagicha ta’riflanadi (davriy qonunning hozirgi zamon ta’rifi): oddiy modda (element)larning xossalari, shuningdek element birikmalarining shakl va xossalari elementlarning atom yadrolari zaryadiga davriy bog'liqdir.
|
| |
