Triggerlar sxematexnikasi
Triggerlar tarxini mantiqiy takillashtirishda eng sodda ko’rinishlari:
a)Pirs elementlaridan (YOKI - EMAS) tuzilgan triggerlar (1 - rasm) ular bevosita kirishlarga ega (R-rezet nolga tushirish,S- set-birga o’rnatish);
b)Sheffer elementlaridan (VA - EMAS) tuzilgan trigger, u ikkita invers (inkor) R,S kirishlarga ega;
Ikkala a) va b) variatlarda triggerlar to’g’ri va invers (inkor) chiqishlarga ega (2 - rasm).
1 - jadvalda RS- trigger uchun haqiqatlikni amalga oshirilishi, qatorlar bo’yicha tanlash maqsadida, tartib nomerini oshuvi bilan ko’rsatilgan (bunda jadvallar «chinlik jadvali» deyiladi).
1- rasm.
“ YOKI-EMAS” elementlarida tuzilgan RS- trigger (a) va uni shartli belgisi (b).
|
Tartibliqator nomeri
|
K
R
|
k
R
|
8
S
|
S
|
Q
|
Q
|
Ish rejimi
| |
1
2
3
4
|
1
0
0
0
|
0 1
|
0
|
|
1
|
0
|
«0» ni o’rnatish
Oldingitaktda yozilgan axborotni saqlash:
«1»ni o’rnatish
«1» ni saqlash
|
Agar qatorni tanlash tartibi o’zgartirilsa, haqiqat jadvalini to’ldirishi muhim darajada o’zgaradi. Jadvaldan ko’rinib turibdiki, R=1 bo’lsa, S=0, R=0 bo’lsa, S=1 bo’ladi. Bu holatda triggerni ish holati «0» hisoblanadi, chunki Q=0, Q= 1,R = 0, S=1 bo’lsa, uning holati «1» ga o’tadi. Shuning uchun triggerni K - kirish - «0» ga o’rnatish, 8- esa «1» ga o’rnatish kirish deyiladi. Kirish signallari berilmasa (R=0, S=0, R = 1, S=1) axborotni saqlash rejimi amalga oshiriladi, ya’ni bu holatda triggerni holati o’zgarmasdan saqlanadi va avvalgi holati «yozilgancha» qolaveradi.
Asinxron RS- trigger uchun (1,2 - rasm) ikkita kirishga baravariga, bir paytda signal (R=1, S = 1, 1 - rasm uchun va R=0, S=0 2-rasm uchun) berilishi man etilgan va trigger bu holati aniqmas hisoblanadi.
Oddiy RS- triggerni murakkab sanovchi T triggeriga aylantirish mumkin. Uning tarxi va shartli belgisi 3 - rasmda ko’rsatilgan.
3 - rasm. T – triggerning prinsipial sxemasi va shartli belgisi.
Bu yerda kirish signal differensiallovchi RS - zanjir orqali ikkita VA elementlarga uzatiladi, ular RS- triggerni Rva S kirish signallarni boshqaradilar. RS- triggerni Rva S kirish signallarini boshqaradilar. RS- triggerni oqish holatiga qarab, signal faqat bitta kirishga yoki K] va 8- kirishga ta’sir etadi. Ya va 8 kirish signallar shunday tanlanadiki, chig’ish signallar QvaQ faqat RS- tirigger o’z holatini almashtirgan paytda paydo bo’ladi va saqlanadi.
Triggerni chiqish signallari QvaQ o’zgargan paytida u qayta o’z holatini o’zgartirmasligi uchun kirish signalining davomiyligi differensiallanuvchi zanjir RS yordamida chegaralanadi. T - triggerni ish mantiqi 2 – chinlik jadvalida ko’rsatilgan.
2 – chinlik jadvali. (T – trigger).
|
Tartibli qator nomeri
|
T
|
A
|
R
|
S
|
Q
|
Q
| |
1
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
| |
2
|
0-1
|
1
|
0
|
1
|
1
|
0
| |
3
|
1
|
0
|
0
|
0
|
1
|
0
| |
4
|
1-0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
0
| |
5
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
0
| |
6
|
0-1
|
1
|
1
|
0
|
0
|
1
| |
7
|
1
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
2-jadval «0» va «1» holatlardan tashqari (kirish signallarga nisbatan) T - triggerni 0—>1 (2 va 6 qatorlar) va «1» holatdan «0» ga o’tish 1—>0 (4 qator) holatlari ko’rsatilgan. Aynan 0—»1 o’tish holati juda qisqa vaqt ichida sodir bo’ladi.(5 - 20 NS) va differensiallangan kirish signali A=1, trigger o’z holatini o’zgartiradi. Qolgan barcha boshqarish rejimlarda A=0, trigger o’z holatini o’zgartirmaydi.
3 - rasmda ko’rsatilgan va belgilangan sxemada trigger kirish signalini musbat qiymatli o’zgarishga javob beradi. Bunday kirish dinamik yoki impuls kirish deyiladi. Musbat kirish signalga javob beruvchi T -trigger kirish qismi 4a - rasmda, manfiy kirish signal o’zgarishiga javob beruvchi trigger rasm 4b - da ko’rsatilgan.
Ko’rsatilgan RS va T - triggerlar asinxron triggerlar deyiladi, chunki kirish signallari istalgan paytda berilishi mumkin.
Sinxron yoki taktli triggerlar amalda juda keng ishlatiladi Ularni sinxron-lashtiruvchi “C” mavjud. Bunday sinxron triggerlar ularning C-kirishida C=1
berilgan holdagina ishlashi mumkin. Eng ko’p tarqalgan sinxron (taktli)
trigger J - trigger hisoblanadi (5 - rasm).
J - 5-rasm. JK-trigger
JK - trigger uchun C kirish potensiali yoki impulsli bo’lishi mumkin. K -kirish «0» ga o’rnatish,J- kirish «1» ga o’rnatish kirishi hisoblanadi.
Xotirasiz mantiqli elementlarni (VA - EMAS), (YOKI - EMAS) va xotirali asboblarni (triggerlarni) umumiylashtirib ulanishi natijasida axborotni qayta ishlovchi turlicha EHM qismlarini yasash mumkin. Bunday axborotlarga registrlar, sanoqchilar, deshifratorlar va boshqalar Kirishi mumkin.
|
