Neft va gazkondensatni qayta ishlash texnologiyasi

130 
Berilganlardan ko‘rinib turibdiki, fenolning zichligi deyarli katta emas, bu 
esa rafinatni va ekstraktli eritmalarni to‘qnashtirganda fazalarda ajralish 
sharoitiga salbiy ta’sir qiladi. Haydash haroratining yuqori bo‘lishi quvurli 
o‘choqlarda yoqilg‘ining ko‘p sarf bo‘lishiga va qurilmalarda isitish 
xarajatlarining ko‘payishiga olib keladi. Fenolning boshqa kamchiliklari: 
kristallanish haroratining balandligi, bunda ekstraktor kolonnasida ishchi harorat 
diapozoni qisqaradi; yuqori qovushqoqligi, bunda kolonnada oraliq oqimlarni 
to‘qnashtirganda fazalar muvozanatini hosil bo‘lish tezligi pasayib, modda 
almashinish yomonlashadi; yuqori zaharliligi; kolonna tipidagi qurilmalarda 
emultsiyalanishga moyilligi baland. 
10.2 - jadval
Fenolning fizik-kimyoviy xossalari 
 
1 Issiqlik sig‘imi, 45
0
C da, kJ/(kg∙grad) 
2,11 
2 Qovushqoqlik, 45
0
C da 
3 Kinematik, mm
2
/s 
3,8 
4 Dinamik, Pa∙s 
4,0 
5 Harorat, 
0
C 
6 Chaqnash 
79 
7 Bug‘larining havoda alangalanish 
430 
8 Atmosfera bosimida qaynash 
181 
9 Erishi 
41 
10 Suvda eruvchanlik harorati 20
0
S/40
0
C 
8,2/3,6 
11 Suvning fenolda eruvchanligi %, 40
0
C 
33,2 
12 Bug‘lanish entalpiyasi, kJ/mol 
45 
13 Suv bilan azeotrop aralashmani qaynash harorati 
atmosfera bosimida, 
0
C 
99,6 
14 Suv bilan azeotorp aralashmadagi fenolning tarkibi % 
9,2 
15 Dipol momenti, Kl.m 
1,7 
Fenol bilan tozalanganda uning xossasini ko‘tarish uchun qo‘shimcha 
ravishda etil yoki metil spirtini ikkinchi erituvchi sifatida qo‘shish mumkin.
Fenol, etanol erituvchisi bilan ekstraktsiyalanganda rafinat chiqishi 4-5% quruq 
fenol bilan tozalanganda nisbatan ortadi. Fenolning ajratish xossasini ko‘tarish 

131 
uchun unga qo‘shimcha yengil benzin fraksiyasi, spirtlar, sirt faol moddalar 
qo`shiladi.
Furfurol erituvchisi. Furfurol bilan tozalashning afzalligi: rafinat 
distillyatlarining ko‘p chiqishi bilan va xom-ashyoning dearomatizatsiyalash 
bilan baholanadi. Furfurol yoqimli non hidini eslatadigan rangsiz suyuqlikdir. U 
tarkibida pentazon saqlagan chiqindilarni gidrolizlash va kislota qo‘shib 
qaynatish yo‘li bilan olinadi. Kimyoviy tabiati bo‘yicha furfurol aromatik 
aldegidlarga o‘xshab ketadi. Uning struktura formulasi: C
5
H
11
O
2
. Past haroratda 
(30-40
0
S) furfurolda qattiq parafinlar va asfaltenlar erimaydi, oltingugurt 
birikmalari va smolalar sekin va parafin-naften uglevodorodlari judayam sekin 
eriydi. 400
0
S haroratda qaynaydigan molekulyar aromatik uglevodorodlar 60-
80
0
S da yaxshi eriydi. Eritish xossalarini yaxshilash uchun benzol, atseton, 
spirtlar, xloroform va boshqa molekulyar organik birikmalar qo‘shiladi. Furfurol 
uglerodning turli guruhlarini tanlashi xom-ashyoning tarkibiga, ekstraktsiyaning 
harorat rejimiga, erituvchining xom-ashyo bilan nisbatiga bog‘liq bo‘ladi. 
Tozalash sharoitiga qarab rafinat va ekstraktning uglevodorod tarkibi 
o‘zgarib, furfurol bilan tozalanganda taqsimlanish koeffistienti fenol bilan 
tozalanganga nisbatan ancha yuqoridir. Erituvchining keng qo‘llanilishiga 
qaramay furfurol bir qancha kamchiliklarga ham ega. U kam zaharli bo‘lsada, 
yuqori harorat va havo kislorodi ta’sirida oksidlanib, o‘zining dastlabki 
xossalarini yo‘qotadi. 

Download 3,46 Mb.