184
14.4. Termogazoyl ishlab chiqarish uchun termik krekinglash
Termik kreking jarayonining asosiy maqsadi
texnik uglerod ishlab
chiqarish uchun xom ashyo tayyorlashdir. Xom ashyo sifatida og‘ir katalitik
gazoyllar aralashmasi va moylarni selektiv tozalashdan olingan distillyatli
ekstraktlar ishlatiladi. Kreking jarayonida
termogazoyldan tashqari, gaz, benzin
fraksiyasi va kreking qoldig`i olinadi. Termogazoylning asosiy sifat
ko‘rsatgichlari quyidagilar hisoblanadi: korrelyatsiya indeksi,
oltingugurt
miqdori, fraktsion tarkibi qovushqoqligi va qotish harorati. Termogazoyl ishlab
chiqarish uchun termik krekinglash qurilmasining sxemasi 14.4 – rasmda
keltirilgan. Xom ashyo 1 nasos orqali so‘rib olinib 20-issiqlik aralashtirgichda
kreking qoldiq issiqligi hisobiga qizdirilib 11-rektifikatsion
kolonnaga ikki
oqimda pastki sektsiyasiga beriladi. 11 – kolonna yarim yopiq tarelka bilan ikki
qismga bo‘lingan: bug‘lar pastki qismidan yuqori qismga o‘tadi, suyuqlik esa
kolonnani ichidagi karmanlarda yig‘iladi. Bu yerdan suyuqlik 9-nasos
yordamida olinib, 3 – zmeevikli pechga beriladi. Kolonnaning pastki qismidan
xom ashyoning og‘ir qismi 10-nasos yordamida olinib 2-zmeevikli pechga
beriladi. 2-3 zmeevikli pechdan chiqayotgan kreking mahsuloti 4-reaktsion
kameraga va undan so‘ng 7-yuqori bosimli bug‘latgichga o‘tadi.
Bu erda aralashmadan suyuq kreking qoldiq
ajratilib reduktsion klapan
orqali 12-past bosimli bug‘latuvchi kolonnaga tushadi. 7-kolonnaning
yuqorisidan chiqayotgan gaz va bug‘lar 11-kolonnaning pastiga yuboriladi. 11-
kolonna yuqorisidan benzin va gaz fraksiyalari chiqib, 6-sovutgich
kondensatorda sovutiladi va 5-gazoseparatorda aralashma gaz va benzinga
ajratiladi. Gaz gazlarni fraksiyalash qurilmasiga benzin esa barqarorlashtirishga
yuboriladi. 8-nasos yordamida benzinning bir qismi 11-kolonna yuqorisiga
sug‘orishga beriladi. 12-kolonnada bosimning
pasayishi hisobiga kreking
qoldiqdan gazoyl fraksiyasi ajraladi. 12-kolonnada kondensatsiyalanmagan
bug‘lar 13-kondensator sovutgichda sovutilib kondensat 14-yig‘gichda yig‘iladi.
Bu erda kondensatning bir qismi sug‘orish maqsadida 15-nasos orqali 12-
kolonna yuqorisiga qaytariladi, balansdan tashqarisi chiqarib yuboriladi.
185
Kreking qoldiq 16-nasos bilan olinib 17-vakuumli kolonnaga beriladi.
Termogazoyl 17-kolonnaning 17-tarelkasidan
oraliq
mahsulot sifatida
chiqariladi. Kokslanishni oldini olish maqsadida kreking – qoldiq qovushqoqligi
kam bo‘lgan mahsulot bilan aralashtiriladi. Kreking – qoldiq bitum ishlab
chiqarishda ishlatiladi. Vakuum kolonnada termogazoylni chiqishi 72% (mass
xom-ashyo).
