|
No`kis 2023 mazmuni
|
| bet | 15/55 | | Sana | 16.09.2024 | | Hajmi | 0,79 Mb. | | #271336 |
Bog'liq 3.Лекция умумий психологияJamanliqti an`law-demek da`rhal onin` menen gu`resiwdi baslaw.
M.Kol`tsov.
Psixologiyada sana su`wretlengen psixikaliq funktsiyalardin` uliwma sapasi bolg`an sa`wleleniwdin` ayiriqsha formasi sipatinda ko`riledi. Barliq psixikaliq funktsiyalardin` olardin` o`z-ara ha`reketinde rawajlaniwi, adamda sirtqi du`n`yanin` ishki sa`wleleniwin qanday da bir ma`niste modelin qa`liplestiredi. Bul modeldin` adam is-ha`reketine bag`darlawshi ta`siri ol ta`repinen sana sipatinda sa`wlelenedi.
Sanani paydalaniw adamg`a miynetinen ol bul protsesstin` basinda na`zerde tutqan aldina qoyg`an na`tiyjesin aliwg`a mu`mkinshilik beredi. Haywanlardan pariqli ra`wishte adam tek g`ana biologiyaliq talap penen belgilenetug`in tu`rlik ta`jiriybe menen engizilgen minez-quliq bag`darlamasin a`melge asirmaydi, al niyet ha`m maqsetlerin alg`a su`riw joli menen o`z bag`darlamasin islep shig`adi.
Adam is-ha`reketinin` an`li, maqsetke bag`darlang`an ha`m erkin retlestiriw onda sirtqi du`n`yanin` ishki modeli qa`liplesip atirg`anlig`i na`tiyjesinde g`ana mu`mkin.
Real du`n`yanin` sa`wleleniwi sipatinda, tek g`ana adamg`a ta`n bolg`an ha`m onda ja`ma`a`tlik miynet protsessinde rawajlanatug`in psixikanin` en` joqarg`i formasi-sana dep ataladi. Adam sanasinin` haywanatlar psixikasinan en` a`hmiyetli ayirmashilig`i sonda an`-sezimnin` de, yag`niy tek sirtqi du`n`yani emes, al o`zin-o`zi, o`zinin` tipik ha`m jeke o`zgesheliklerin bilip aliw uqibinin` da bar ekenliginde boladi. Bul o`zin-o`zi jetilistiriw, o`zin-o`zi baqlaw ha`m o`zin-o`zi ta`rbiyalaw mu`mkinshiligin aship beredi.
Solay etip, sanani so`ylewdin`, tildin` ja`rdemin menen haqiyqatliqtin` ob`ektlerin sa`wlelendiriwdin` joqari formasi dep belgilewge boladi.
Sanasizliq. Sanasizliq minez-quliqtin` retlesiwine ta`sir etiwshi, sananin` tikkeley qatnasiwi menen o`tiwshi barliq faktorlardi birlestiredi.
Ha`r bir adamnin` ishki du`n`yasin qurawshi bilim, qatnaslar, uwayimlar onin` ta`repinen an`lanbaydi ha`m ol payda etken talap o`zine de, a`tiraptag`ilarg`a da tu`siniksiz bolg`an minez-quliq sebepshisi boladi. Erksiz retlesiw, tek belgili bir maqsetke eriskennen an`-sezimnin` basqariwdag`i siyaqli basimnin` pa`seiwi ju`z beriwi ma`nisinde g`ana maqsetke bag`darlang`an dep esaplaniwi mu`mkin. Freyd erksiz talaplar ko`plegen jasirin basimlar oshag`i tiykarinda jatirg`anlig`in ha`m olar maslasiwdin` psixologiyaliq qiyinshiliqlarin ha`tteki kesellikler payda etiwi mu`mkin ekenligin ko`rsetti.
Freyd, sanasizliq- bul diqqat awdarilmay atirg`an protsessler g`ana emes, al sana ta`repinen bastirilip taslang`an, sana bug`an qarsi ku`shli tosqinliqti alg`a su`retug`in uwayimlar dep esapladi.
Insan ko`plegen sotsialliq qàäàg`àí åòèw ha`m sheklewler- tabu menen konfliktke tu`siwi mu`mkin. Konflikt jag`dayinda onda ishki basim ku`sheyip, miy qabig`inda qoziwdin` izolyatsiyalang`an oshag`i payda boliwi mu`mkin. Qoziwdi tu`siriw ushin birinshi gezekte konflikttin` o`zin ha`m onin` sebeplerin àn`ëàw kerek, biraq an`law awir uwayimlarsiz mu`mkin emes ha`m adam an`lawg`a tosqinliq etedi. Misali, teren` jek ko`riwshilèk, ha`tteki qarsilasin o`ltiriw tilegi qizg`anshaq adam ta`repinen jasiriladi ha`m onda ishki basim oshag`inin` ïàéäà áîëûwûíûn` ñåáåáè áîëûwû ìu`ìêèí. Bunday quramali uwayimlar olardin` an`lawi qiyin ha`m qa`lemegen bolg`anlig`i sebepli toqtatiladi ha`m saplastiriladi yag`niy, an`laniwshi tarawinan shig`arip taslanadi. Biraq bul qoziw oshag`inin` buziliwin an`latpaydi. Uzaq waqitqa shekem olar toqtatilg`an jag`dayda saqlaniwi ha`m belgili bir jag`dayda, tiyisli ta`sir aqibetinde olar aktuallasiwi ha`m sana ha`m an`-sezim jaraqatlawshi real faktor boliwi mu`mkin. Bunday kemsitilgen oshaq ju`da` teren`ge jasiriliwi mu`mkin, biraq ol qolaysiz jag`dayda ko`riniwi ha`m adamnin` jag`dayina jaraqatlawshi ta`sir etiwi, ha`tteki psixikaliq keselliktin` rawajlaniwina alip keliwi mu`mkin. Bunday awir ta`sir etiwdi boldirmaw ushin jaraqatlawshi faktordi an`law ha`m oni ishki du`n`yanin` basqa faktorlari ha`m bahalari du`zilisine kiritiw kerek.
Sanasizliq- ha`r bir adamnin` psixikaliq is-ha`reketinin` øa`ðòëè qurawshi bo`legi. Qa`legen psixikaliq akt erksiz sipatinda baslanadi ha`m tek keyin g`ana àn`ëàíàäû, biraq eger an`law jolinda tosqinliq ushiratsa, àn`ëàíáàg`àí bolip qaliwi mu`mkin. Izertlewshileräèn` øàìàëàwûíøà, sanaliq tu`sinik o`z ishine predmetlik tu`sinikti ha`m tiyisli so`zlik bildiriwdi aladi, al erksiz, tek g`ana predmetlik ko`rsetiwden turadi. Eriksizdi G`BiliwG` protsessi predmetlik ko`rsetiwdi so`zlik formag`a awdariw menen baylanisli. Ïsixoanaliz-bul yad terapiyasi. Ol o`z ishine-oshag`in izlew (onin` eske tu`siriwi), onin` àøûëûwû (mag`liwmatti so`zlik formag`a aylandiriw), qayta bahalaw (ko`rsetpe sistemasin o`zgertiw), jan`a a`hmiyetlilikke muwapiq ówàéûìëàw, umitiw (qoziw oshag`in saplastiriw)äû àëàäû.
Ta`kirarlaw ushin sorawlar.
1. Psixikanin` rawajlaniwi degenimiz ne
2. Joqari nerv xizmeti ha`m psixika
3. Psixikanin` rawajlaniw basqishlarin aytip berin`.
4. Filogenez degenimiz ne
5. Ontogenez degenimiz ne
6. Instinkt degenimiz ne. Onin` fiziologiyaliq tiykari qanday.
7. Haywanlardin` intellektualliq minez-qulqina qisqasha minezleme berin`.
9. Biz neni adam sanasi dep ataymiz, ol haywanlardin` psixikasinan nesi menen ayriqshalanadi.
10. Adam sanasinin` rawajlaniwi nege baylanisli.
11. Sha`rtsiz refleks degenimiz ne.
12. Sha`rtli refleks degenimiz ne.
13. Pavlov neni birinshi signalliq sistema dep atag`an. Bul sistemalardin` ha`r birinin` adam ushin a`hmiyeti qanday.
14. Ekinshi signal sistemasi degenimiz ne. Bul sistemalardin` ha`r birinin` adam ushin a`hmiyeti qanday.
15. Siz baqlag`an haywanlardag`i instinktiv ha`reketlerdi su`wretlep berin`.
16. Adam ha`m haywanlardin` intellektual minez-qulqin arasindag`i ayirmashiliqti misallar menen tu`sindirin`.
17. Sanasizliq adamda qanday jag`daylarda payda boladi.
18. Canasizliqqa misallar keltirin`.
19. Zigmund Freydtin` G`SanasizliqG` psixologiyasi atli miynetinde ne haqqinda aytilg`an
|
| |
