|
Biologik neyron turlari. Xarakteristikalari
|
| bet | 2/19 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 58,88 Kb. | | #245889 |
Bog'liq Документ Microsoft Office WordBiologik neyron turlari. Xarakteristikalari.
Biologik neyronlar turli xil vazifalarni bajarish uchun maxsuslashgan va ularning har biri o'ziga xos xususiyatlarga ega. Neyronlar uch asosiy turga bo'linadi: sensor neyronlar, motor neyronlar va interneyronlar. Quyida har bir turdagi neyronlar va ularning xarakteristikalari keltirilgan:
1. Sensor neyronlar (Sensory Neurons)
Xarakteristikalari:
Funktsiya: Tashqi yoki ichki muhitdan kelayotgan sezgi signallarini (masalan, nur, tovush, bosim, harorat, kimyoviy modda) qabul qiladi va markaziy asab tizimiga uzatadi.
Struktura: Sensor neyronlar uzun dendritlar va qisqa aksonlarga ega bo'lishi mumkin. Dendritlari sezgi retseptorlariga ulangan bo'ladi.
O'ziga xoslik: Sensor neyronlar o'ziga xos retseptorlarga ega bo'lib, ular maxsus turdagi stimularga javob beradi (masalan, fotoretseptorlar nurni qabul qiladi, mexanoretseptorlar bosimni sezadi).
Joylashuvi: Ushbu neyronlar asosan sezgi organlarida va sezgi retseptorlar bilan bog'liq joylarda joylashgan.
Misollar:
Fotoretseptorlar: Ko'zning to'r pardasida joylashgan va yorug'likni qabul qiladi.
Mexanoretseptorlar: Teri, mushaklar va bo'g'imlarda joylashgan, bosim va tebranishni sezadi.
Kemoretseptorlar: Burun va tilning retseptorlari kimyoviy moddalarni sezadi (hid va ta'm).
2. Motor neyronlar (Motor Neurons)
Xarakteristikalari:
Funktsiya: Markaziy asab tizimidan mushaklar yoki bezlarga signal uzatadi, bu esa harakatlar yoki boshqa fiziologik javoblarni hosil qiladi.
Struktura: Uzoq akson va nisbatan qisqa dendritlarga ega bo'lishi mumkin. Aksonlari mushak tolalariga yoki bezlarga ulanadi.
O'ziga xoslik: Motor neyronlar mushaklar va bezlar bilan bevosita aloqa qiladi, bu esa harakatlar va sekretsiya jarayonlarini boshqaradi.
Joylashuvi: Bu neyronlar asosan markaziy asab tizimida (miya va orqa miya) joylashgan, lekin ularning aksonlari periferik nerv tizimi orqali mushaklar va bezlarga tarqaladi.
Misollar:
Somatik motor neyronlar: Skelet mushaklarini boshqaradi.
Avtonom motor neyronlar: Ichki organlar, yurak va bezlarni boshqaradi.
3. Interneyronlar (Interneurons)
Xarakteristikalari:
Funktsiya: Sensor va motor neyronlar o'rtasida axborot almashinuvini ta'minlaydi va murakkab tarmoqlar hosil qiladi, bu esa miyaning ichki tarmoqlarini yaratadi.
Struktura: Qisqa akson va dendritlarga ega bo'lishi mumkin, lekin bu neyronlar juda ko'p dendritlarga ega bo'lishi mumkin.
O'ziga xoslik: Interneyronlar asab impulslarini qayta ishlaydi, integratsiya qiladi va uzatadi, bu esa miyaning murakkab funksiyalarini amalga oshirish imkonini beradi.
Joylashuvi: Asosan markaziy asab tizimida (miya va orqa miya) joylashgan.
Misollar:
Inhibitor interneyronlar: Asab impulslarini bostiradi va tormozlovchi ta'sir ko'rsatadi.
Eksitator interneyronlar: Asab impulslarini rag'batlantiradi va qo'zg'atuvchi ta'sir ko'rsatadi.
Umumiy xarakteristikalar
Membran potentsiali: Har bir neyron membran potentsiali saqlaydi, bu esa elektr impulslarni hosil qilish va uzatish imkonini beradi.
Sinapslar: Neyronlar sinapslar orqali boshqa neyronlar yoki hujayralar bilan aloqa qiladi, bu esa neyrotransmitterlar orqali kimyoviy signalizatsiyani ta'minlaydi.
Plastiklik: Neyronlar plastiklikka ega bo'lib, yangi sinaptik bog'lanishlarni hosil qilish yoki mavjud bog'lanishlarni kuchaytirish orqali o'rganish va xotira jarayonlariga ta'sir ko'rsatadi.
Biologik neyronlar juda murakkab va turli xil xususiyatlarga ega bo'lib, ular orqali asab tizimi barcha vazifalarni bajaradi va organizmning har xil javoblarini muvofiqlashtiradi.
|
| |
