|
Neyron strukturalari. Neyron faoliyatining biologik jihatlari
|
| bet | 3/19 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 58,88 Kb. | | #245889 |
Bog'liq Документ Microsoft Office WordNeyron strukturalari. Neyron faoliyatining biologik jihatlari.
Biologik neyronlar murakkab struktura va faoliyatga ega. Ularning asosiy vazifasi nerv impulslari orqali ma'lumotlarni qabul qilish, qayta ishlash va uzatishdir. Neyronlar bir nechta asosiy qismlardan iborat:
Neyronning Strukturalari
1.Soma (Hujayra tanasi):Neyronning asosiy qismi bo'lib, unda hujayra yadrosi va boshqa organellalar joylashgan. Soma neyronning metabolik faoliyatini boshqaradi va neyrotransmitterlarning sinteziga javob beradi.
2.Dendritlar:Dendritlar neyronning shoxchalarga o'xshash o'simtalari bo'lib, boshqa neyronlardan kelayotgan signallarni qabul qiladi. Dendritlar juda ko'p va keng tarmoqlangan bo'lib, ular neyronlarning signallarni qabul qilish maydonini kengaytiradi.
3.Akson:Akson uzun, yupqa tolaga o'xshash struktura bo'lib, neyronning boshqa neyronlarga yoki mushaklarga signallarni uzatish uchun mo'ljallangan qismi. Aksonning uzunligi bir necha millimetrdan bir necha metrgacha bo'lishi mumkin.
4.Akson tepasidagi bo'g'in (Axon Hillock):
Soma va aksonning tutashgan joyi. Bu joyda aksion potentsiali hosil bo'ladi va akson bo'ylab tarqaladi.
5.Miyelin qavati:Miyelin qavati aksonning atrofiga o'ralgan lipid va protein qatlami bo'lib, u signalning tez va samarali tarqalishini ta'minlaydi. Miyelin qavati Schvann hujayralari yoki oligodendrositlar tomonidan hosil qilinadi.
6.Ranvier bo'g'inlari:Miyelin qavatining uzilib qolgan joylari bo'lib, bu joylarda aksion potentsiali "sakraydi" (saltator o'tish), bu esa signalning tezligini oshiradi.
7.Akson terminallari:Aksonning oxirgi qismi bo'lib, bu yerda neyrotransmitterlar chiqariladi. Akson terminallari sinapslar orqali boshqa hujayralar bilan aloqa qiladi.
8.Sinapslar:Sinapslar ikki neyron orasidagi yoki neyron va boshqa hujayra orasidagi aloqa nuqtalari. Sinaptik bo'shliq orqali neyrotransmitterlar tarqalib, keyingi hujayraning membranasida signallarni hosil qiladi.
Neyron Faoliyatining Biologik Jihatlari
1.Elektr Signallar:Neyronlar elektr signallar (aksion potentsiali) yordamida ma'lumotlarni uzatadi. Aksion potentsiali neyron membranasining depolarizatsiyasi va repolarizatsiyasi orqali hosil bo'ladi. Bu jarayon natriy (Na+) va kaliy (K+) ionlarining membrana orqali o'tishi bilan amalga oshiriladi.
2.Neyrotransmitterlar:Neyronlar kimyoviy moddalar (neyrotransmitterlar) chiqaradi, bu moddalar sinaptik bo'shliq orqali keyingi neyron yoki hujayraga yetib boradi va yangi signal hosil qiladi. Mashhur neyrotransmitterlarga dopamin, serotonin, glutamat, asetilxolin va boshqalar kiradi.
3.Sinaptik Plastiklik:Neyronlarning sinaptik bog'lanishlarini o'zgartirish qobiliyati mavjud. Bu qobiliyat o'rganish va xotira jarayonlarida muhim rol o'ynaydi. Sinaptik plastiklik ikki turga bo'linadi: uzoq muddatli potensiallash (LTP) va uzoq muddatli depressiya (LTD).
4.Metabolik Faoliyat:Neyronlar energiya talab qiladi va ular asosan glyukoza va kisloroddan foydalanadi. Neyronlarning faoliyati davomida ko'plab ATP (adenozin trifosfat) molekulalari sarflanadi.
5.Ion Kanallari va Nasoslari:Neyronlarning membranasida ion kanallari va nasoslari joylashgan bo'lib, ular ionlarning membrana orqali o'tishini boshqaradi.
|
| |
