Notiqlik san'ati kursining maqsadi va vаzifаlагi

Bu o`rinda tilga olingan barcha asarlardagi nutq odobiga oid barcha fikrlarni keltirish imkoni bo`lmagani uchun Yusuf Xos Hojibning «Qutadg`u bilig» asarida nutq odobi (o`zbek nutqi madaniyatiga oid ilgari surilgan fikrlar mazmunini keltirish bilan kifoyalanamiz. Ular quyidagilar:

• Bu o`rinda tilga olingan barcha asarlardagi nutq odobiga oid barcha fikrlarni keltirish imkoni bo`lmagani uchun Yusuf Xos Hojibning «Qutadg`u bilig» asarida nutq odobi (o`zbek nutqi madaniyatiga oid ilgari surilgan fikrlar mazmunini keltirish bilan kifoyalanamiz. Ular quyidagilar:
• Tiling bilan diling bir bo`lsin.
• Til qadimiy ajdodlardan qolgan ulug` merosdir, uning qadriga yet.
• Yozuv, yozma nutq ulug` vositadir, uning qadriga et.
• Til baxt, shu bilan birga baxtsizlik keltiradi, o`ylab, ehtiyot bo`lib so`zla.
• Yolgon so`zlama, rost, chin gapirishga odatlan.
• Tilingni noo`rin, keraksiz so`zlardan tiy.
• Nutqingni, tilingni ko`p so`zdan, ezmalik qilishdan saqla.
• Tilingni dag`al, qo`pol, xunuk so`zlardan saqla, xushmuomala bo`l.
• G`iybat, chaqimchilik qilma, mayda gaplardan qoch, saqlan.
• O`zingdan yoshi katta, ulug`lar nomidan gapirishga odatlanma va boshqalar

Madaniy nutq malakasini hosil qilish, nutq madaniyatiga erishish, hech shubhasiz, adabiy til me`yorlariga amal qilishga bog`liqdir. Adabiy til me`yorlari talabiga rioya qilish notiq nutqini umumtushunarli qiladi, unta adabiylik, to`g`rilik xususiyatlarini baxsh etadi. Shu bilan birga, har qanday nutq alohida shaxslarning o`ziga xos faoliyati va ijodidir hamda u ko`p holda betakrorligi bilan ajralib turadi. Nutqning individual faoliyat ekani har bir shaxs bilganicha gapiraveradi degan gap emas. Har qanday nutq ma`lum aniq tinglovchiga, shaxsga, jamoaga qaratilgan bo`ladi. Demak, nutq ana shu shaxs yoki jamoaga tushunarli bo`lishi lozim. Mana shu ma`noda nutq oldiga ma`lum umumiy talablar qo`yiladi, bu talablar, bir tomondan, lisoniy omillarga, ikkinchi tomondan, nolisoniy omillarga bog’liqdir.

• Madaniy nutq malakasini hosil qilish, nutq madaniyatiga erishish, hech shubhasiz, adabiy til me`yorlariga amal qilishga bog`liqdir. Adabiy til me`yorlari talabiga rioya qilish notiq nutqini umumtushunarli qiladi, unta adabiylik, to`g`rilik xususiyatlarini baxsh etadi. Shu bilan birga, har qanday nutq alohida shaxslarning o`ziga xos faoliyati va ijodidir hamda u ko`p holda betakrorligi bilan ajralib turadi. Nutqning individual faoliyat ekani har bir shaxs bilganicha gapiraveradi degan gap emas. Har qanday nutq ma`lum aniq tinglovchiga, shaxsga, jamoaga qaratilgan bo`ladi. Demak, nutq ana shu shaxs yoki jamoaga tushunarli bo`lishi lozim. Mana shu ma`noda nutq oldiga ma`lum umumiy talablar qo`yiladi, bu talablar, bir tomondan, lisoniy omillarga, ikkinchi tomondan, nolisoniy omillarga bog’liqdir.