O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

Download 8,4 Mb. Pdf ko'rish
bet	128/151
Sana	11.10.2024
Hajmi	8,4 Mb.
	#274522

1 ... 124 125 126 127 128 129 130 131 ... 151

Bog'liq
Mehnat muxofazasi

Yonish jarayonining mohiyati.
Yonish
– murakkab fizik-kimyoviy jarayon bo‘lib, и

yonuvchi modda yoki
material bilan havo tarkibidagi kislorodning o‘zaro reaksiyasi ta’sirida yuzaga
keladi. Yonish sodir bo‘lishi uchun albatta, yonuvchi material, kislorod va yonish
manbasi bo‘lishi lozim Agar havo tarkibida kislorod miqdori 14% dan kam bo‘lsa,
yonish jarayoni susayadi, kislorod miqdori 10% bo‘lganda esa tutash, burqisish
yuzaga keladi. Kislorod miqdori 8% bo‘lganda esa tutash ham to‘xtaydi.
Yang‘in manbasini ikki turga ajratish mumkin,
уa’ni ochiq (alanga, uchqun,
qizigan buyumlar va b.) va yashirin (kimyoviy reaksiyalar natijasida hosil
bo‘ladigan issiqlik miqdori, mikrobiologik jarayonlar adsorbsiyasi, adiabatic
siqilishlar, ishqalanish, zarba va b.).
Yong‘inni o‘chirishning mohiyati, yuqorida ta’kidlangan uchta yonish
jarayonining tashkil etuvchilarini o‘zaro ta’sirini to‘xtatish-dan iboratdir.
Haroratining o‘zgarishi natijasida materialning erishi, bug‘lanishi ro‘у beradi.
Harorat oshgandan so‘ng oksidlanish jarayoni yuzaga keladi va oksidlanish
reaksiyasi natijasida ajralib chiqadigan issiqlik ta’sirida harorat tez o‘sadi.
Tutoqish, o‘t olish haroratida esa butun material tutashi kuzatiladi va nihoyat
alangalanish boshlanadi. Bu vaqtda tashqi manba olinganda ham yonish davom
etadi.
Tutoqish, o‘t olish harorati yonuvchi moddaning eng past harorati bo‘lib,
bunda buyumning ustida gaz va bug‘lar hosil bo‘ladi hamda ular tashqi manba
ta’sirida alangalanadi.
Lekin ularni hosil bo‘lish tezligi, manbasiz yonish jarayonini kechishi uchun
kam hisoblanadi. Alangalanish haroratida esa yonuvchi material tashqi manba
ta’sirisiz ham yonadi. Shu sababli, har doim o‘t olish harorati alangalanish
haroratidan kichik bo‘ladi.
Materialga issiqlik (yonish manbasi) ta’sir etgan vaqtdan alangalanish
davrigacha bo‘lgan vaqt oralig‘i induksiya davri deb ataladi.

Ayrim moddalar yoki materiallar ma’lum haroratda o‘z-o‘zidan alangalanish
xususiyatiga ega bo‘ladi. Ularning bu xususiyati havoning ta’sirida, suvning
ta’sirida
va
materiallarning (moddalarning) o‘zaro ta’sirida yuzaga kelishi
mumkin.
Alangalanish haroratiga bog‘liq holda yong‘inga xavfli suyuqliklar tez
alangalanuvchi (TAS) va yonuvchi suyuqliklarga (YoS) bo‘linadi. TASlarning
bug‘lari 45oС haroratda, yonuvchi su-yuqliklar esa 45oС dan yuqori haroratda
alangalanadi. O‘z-o‘zidan alangalanish harorati turli xil materiallar va moddalarda
turlicha bo‘ladi, masalan, kerosin 250–265oС, benzin А-66 255oС, dizel yoqilg‘isi
DZ

Download 8,4 Mb.

1 ... 124 125 126 127 128 129 130 131 ... 151

Download 8,4 Mb.

Pdf ko'rish