maskirovka choralarini ko‘rish, joylashish relefidan foydalanib obektni yashirish va
obekt faoliyatini yashirishni ta’minlovchi qo‘riqlash rejimini tashkil etish kerak.
Qiyinroq
sharoitlarda
faol
yashirish
vositalari
(maskirovkalovchi
tutun,
aerozollar
va
boshqa
vositalar)ni
qo‘lla
sh
mumkin.
Ma’lumotni akustik kanal orqali chiqib ketishidan himoyalash
– bu
konfedensial
ma’lumotlarni
akustik
maydon
hisobiga
nazorat
zonasidan
chiqib
ketishini
bartaraf
etish
yoki
kamaytirish
bo‘yicha
kompleks
tadbirlardir. Himoyaning bu turidagi asosiy tadbirlarga tashkiliy va tashkiliy-texnik
choralar kiradi.
Tashkiliy
choralar
arxitekturali
rejalashtirish,
fazoviy
va
rejimli
tadbirlarni
o‘tkazishni
ko‘zda
tutsa,
tashkiliy-texnik
choralar
–
sust
(tovushni
o‘tkazmaydigan
qilish,
tovushni
yutish)
va
faol
(tovushni
bostirish)
tadbirlardan
tashkil
topadi.
Texnik
tadbirlarni
konfedensial
so‘zlashuvlarni
maxsus
himoyalangan
vositalardan
foydalanish
hisobiga
o‘tkazish mumkin. Tovushni o‘tkazmaydigan
qilish bilan himoyalashning
samaradorligini
aniqlash uchun shovqin o‘lchagichlar ishlatiladi.
Shovqin o‘lchagich
–tovush bosimi tebranishlarini tovush bosimi darajasiga mos
ko‘rsatkichlarga
aylantiruvchi
o‘lchov asbobidir. Odam tovushini akustik
himoya
qilish
sohasida
analogli
shovqin
o‘lchagichlardan foydalaniladi.
Aniqlik
darajasi
bo‘yicha
shovqin
o‘lchagichlar to‘rt sinfga ajratiladi.
Nolinchi
sinfdagi
shovqin
o‘lchagichlar
laboratoriyadagi
o‘lchashlarda,
birinchisi – tabiiy sharoitdagi o‘lchashlarda, ikkinchisi
–umumiy maqsadlardagi o‘lchashlarda, uchinchisi
–yo‘naltirilgan
o‘lchashlardaishlatiladi.
Amaliyotda
akustik
kanalning
himoyalanganlik darajasini baholash uchun shovqin o‘lchagichlarning ikkinchi sinfi,
kam hollarda birinchi sinfidan foydalaniladi.
Yashirincha eshitish
– razvedka va sanoat ayg‘oqchiligini
olib borish
usuli
bo‘lib,
ayg‘oqchilar,
kuzatuvchilar,
pinhona
eshitishning
maxsus
postlari, barcha razvedka bo‘linmalari tomonidan qo‘lla niladi. Aloqaning
texnik
vositalari
orqali
uzatiladigan
so‘zlashuvlar
va
xabarlarni
ham
yashirincha eshitish amalga oshirilishi mumkin.
Ma’lumki,
eshitish
bevosita
bo‘lishi
mumkin,
ya’ni
gapiruvchining
akustik
tebranishlari
to‘g‘ridan-to‘g‘ri
yoki
bino
va
inshoatlarning
elementlari
orqali
eshituvchiga
yetib
boradi.
Ammo
turli
texnik
vositalar:
mikrofonlar,
lazerlar,
radiozakladka,
yuqori chastotali tebranishlardan
foydalanib
so‘zlashuvlarni
eshitish keng
tarqalgan.
Ma’lumotlarni
elektromagnit
kanal
orqali
chiqishdan
himoyalash
–
bu
konfedensial
ma’lumotlarni
yondosh
tasnifga
ega
elektromagnit
maydon
va
navodkalar
hisobiga
nazorat
zonasidan
chiqib
ketishini
bartaraf etish yoki kamaytirish bo‘yicha kompleks tadbirlardir.
Ma’lumot chiqishining quyidagi elektromagnit kanallari mavjud:
– elektron sxemalar elementlarining mikrofon effekti;–
yuqori va past chastotali
elektromagnit nurlanishlar;– parazit kuchaytirgichlarning yuzaga kelishi;– elektron
sxemalarning manba zanjirlari va yerga
ulanish zanjirlari;
– aloqa liniyasi va simlarning o‘zaro ta’siri;
– yuqori chastotali bog‘lanishlar;
– optik-tolali tizimlar.
Elektromagnit
kanallardan
ma’lumotlar
chiqib
ketishini
himoyalash
uchun
umumiy
himoyalash
usullari
va
aynan
shu
turdagi
kanalga
mo‘ljallangan maxsus himoyalash usullari qo‘lla niladi. Bundan tashqari,
himoya
choralarini
konstruktor-texnologik
yechimlar
va
ekspluatatsion
(foydalanish)
sinflariga
ajratish
mumkin.
Konstruktor-texnologik
yechimlarda
ma’lumotlarning
chiqib
ketishi
ehtimoli
mavjud
bo‘lgan
kanallarning
paydo
bo‘lishi
bartaraf
etiladi.
Ekspluatatsion
himoyada
ishlab chiqarish va mehnat faoliyati sharoitida turli xil texnik vositalarni
qo‘lla sh orqali chiqib ketish kanallari to‘siladi.
Amaliy o‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
.
Mavzu:
Axborotlarni injener-texnik himoyalash
.
O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
O‘quv soati 2 soat
O‘quvchilar soni: ______
O‘quv mashg‘ulotning shakli va
turi:
Amaliy
O‘quv mashg‘ulotning rejasi
tuzilishi.
1.Injener-texnik himoyalash
2.
Funksional vazifasi bo‘yicha
injener-texnik himoya vositalari
3.
Funksional vazifasi bo‘yicha injener-
texnik himoya vositalarini
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:
O‘quv mavzusi bo‘yicha tushunchalarni shakllantirish. Ta’lim va tarbiyaning
mujassligi, o‘q’uv mavzulari bo‘yicha yoriqnoma berish, o‘quvchilarni
ma’naviyatli inson qilib tarbiyalash.
Pedagogik vazifalar:
O‘quvchilarda yangi mavzu bo‘yicha
tushunchalarni shakillantirish.
Axborotlarni injener-texnik
himoyalash o‘rgatish.
O‘quv mashg‘ulotlari bo‘yicha
yo‘riqnoma berish.
O‘quvchilarning baxolash tartibi.
O‘quv faoliyati natijalari:
1.Dars davomida o‘rganganlarini
izoxlaydilar.
2.O‘tilgan mavzuni tushuntirib
beradilar
3. O‘tilgan mavzu yuzasidan
tushganlarini hayot bilan bog‘lab va
izoxlab beradilar
O‘qitish metodlari
Axborotli kichik ma’ruza, namoyish,
suhbat, savol javob, amaliy
topshiriqlarni bajarilishi.
O‘qitish vositalri
O‘A axborot xavfsizligi fanidan
ma’ruza matn. Tarqatma materiallar,
kompyuter, slaydlar, proektor.
O‘qitish faoliyatini tashkil etish
shakillari
Jamoa va guruhlarda ishlash, Yakka
tartibda va juftlashib ishlash.
O‘qitish sharoiti
Maxsus texnik vositalar
bilan
jihozlangan o‘quv fan xonasi.
Qayta a’loqaning usul va vositalari
Savol- javob, og‘zaki nazorat, tezkor
so‘rov test, bajarilgan o‘quv
topshiriqlarni baholash
