vositalarini loyihalashtirish, tayyorlash, ishlab chiqarish, realizatsiya qilish, ta’mirlash
va ulardan foydalanish faoliyatini litsenziyalash to‘g‘risidagi Nizom».
O‘zbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasining
2005-yil
25-noyabr
kunidagi
«Axborotlashtirish
sohasida
normativ-huquqiy
bazani
takomillashtirish
to‘g‘risida»gi
256-sonli
qarori4
bilan
tasdiqlangan
«Davlat
organlarining
axborot
tizimini
yaratish
tartibi
to‘g‘risidagi
Nizom»ning IV bo‘lim 24 bandiga muvofiq davlat idoralarining axborot
tizimida
qo‘llaniladigan
axborotni
himoyalash
dasturiy-texnik
vositalari
litsenziyalangan
va
sertifikatlashtirilgan
bo‘lishi
kerak.
Maxsulotni
sertifikatlashtirish
O‘zbekiston
Respublikasining
mahsulotni
(xizmatlarni)
sertifikatsiyalashning
Milliy
tizimi
(SMT)
asosida amalga oshiriladi.
SMT
faoliyatini
reglamentatsiya
qiluvchi
asosiy
meyoriy-huquqiy
akt
bo‘lib
O‘zbekiston
Respublikasining
1993-yil
28-dekabr
kunidagi
«Mahsulotlar va xizmatlarni sertifikatlashtirish to‘g‘risida»gi 1006-XII
Axborotni
muhofaza
qilishsh
sohasidagi
faoliyatni
litsenziyalash
tizimining meyoriy-huquqiy bazasini
quyidagilar tashkil qiladi:
Axborot xavfsizligi sohasida mutaxassislarni tayyorlash, malakasini
oshirish va qayta tayyorlash tizimi
Hozirgi
kunning
asosiy
masalalaridan
biri
bo‘lib
kompyuter
jinoyatchiligi
va
kiberterrorchilikka
qarshi
kurash
hisoblanadi.
Axborot
texnologiyalari
sohasidagi
jinoyatchilik
spektri
nihoyatda
keng,
u
internetfiribgarlikdan
tortib
to
bolalar
pornografiyasi
va
elektron-josuslik
(ayg‘oqchilik), hamda terrorlik aktlarga tayyorgarlik kabi potensial xavfli harakatlarni
o‘z ichiga oladi. To‘g‘ri tanlangan milliy kadrlarni tayyorlash siyosati orqali axborot
texnologiyalari sohasidagi jinoyatlarning o‘sishiga jiddiy to‘sqinlik yaratish mumkin.
Mutaxassislarni tayyorlash masalasi, ayniqsa juda dolzarb hisoblanadi. Chunki hozirgi
kunda
kompyuter
tarmoqlarini
buzishni
va
boshqa
kiberjinoyatlarni
amalga
oshirishni
o‘rganish
bo‘yicha
axborotga
ega
bo‘lish
juda
oson.
Kompyuter
jinoyatchiligini
sodir
etish
texnologiyasi
keltirilgan bosma nashrlar erkin tarqatiladi (misol
uchun yoshlar orasida
ommalashgan
«Xaker» va «Spetsxaker» jurnallarini keltirish mumkin).
Hozirgi
kunda
ixtiyoriy
o‘spirin arzimagan pulga axborot tizimlariga
hujum
qilishning
elementar
usullarini
o‘rgatuvchi kitobni sotib olishi
mumkin.
Kitobda
bayon
etilgan
usullarni
o‘zlashtirgan bunday o‘spirin
kompyuter
tizimlari
xavfsizligiga
tahdid
soluvchiga
aylanishi
mumkin.
Internetda kompyuter buzg‘unchiligini o‘rgatuvchi ko‘plab saytlar mavjud.
Internet tarmog‘ida kompyuter jinoyatchiligini sodir etish bo‘yicha malaka
almashishga imkon beruvchi forumlar, virtual konferensiyalar o‘tkaziladi.
Shunday qilib, kompyuter jinoyatchilari o‘z malakasini oshirish
ustida faol ish olib
borishadi, o‘z qatoriga o‘sayotgan avlodlarni jalb qilib, ularni o‘qitishadi. Bularning
barchasi deyarli legal (ochiq) ravishda amalga oshirilmoqda. Bu holatlar dolzarb va
muhim bo‘lgan yana bir masalani yechishni – jinoyat olamiga yoshlarning kirishiga
qarshi kurashish va yoshlar orasida tarbiyaviy ishlarni
olib borishning samarali
usullarini yaratish zarurligini yana bir bor tasdiqlaydi.
Kompyuter
jinoyatchiligini
sodir
etishga
qarshi
immunitetni
hosil
qiluvchi
yuqori
axloq-odobni
shakllantirish
bilan
uyg‘unlashgan
zamonaviy
axborot
texnologiyalarini
o‘rgatuvchi
ta’lim-tarbiyaning
usullarini yaratish ta’limning eng muhim masalalaridan biri hisoblanadi.
Hozirgi zamon talablarini inobatga olgan holda axborot xavfsizligi sohasida kadrlar
tayyorlashning
asosiy
prinsiplarini
quyidagicha
ifodalash
mumkin: nazariy bilimlar darajasi xalqaro darajaga
yaqinlashishi kerak;
mahalliy
sharoitlarda
ish
yuritishning
amaliy
ko‘nikmalarini
olishga
yo‘naltirish
kerak;
asosiy
e’tibor
xavfsizlikni
ta’minlash
masalalariga
qaratilishi kerak. Axborot xavfsizligi sohasida kadrlarni tayyorlash tizimini
rivojlantirish eng dolzarb muammolardan biri bo‘lib qolmoqda. Bunda kadrlar
tayyorlashning barcha sathlarini qamrab olish («vertikal» bo‘yicha) hamda
gumanitar
sohada va tabiiy-ilmiy, texnik va gumanitar yo‘nalishlar tutashgan joylarda axborot
xavfsizligi muammosi hal etish («gorizontal» bo‘yicha) zarur. Birinchi navbatda
huquqni muhofaza qiluvchi idoralarda va sudlarda kompyuter sohasidagi
jinoyatchilikka qarshi kurashish bo‘yicha mutaxassislarni tayyorlash lozim.
O‘zbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasining
«Toshkent
axborot
texnologiyalari universiteti faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida»gi 2002-yil 7-noyabr
385-sonli qaroriga1 muvofiq bu universitet respublikaning
aloqa va axborot
texnologiyalari sohasida kadrlar tayyorlash, qayta tayyorlash va mutaxassislar
malakasini oshirish bo‘yicha bazaviy oliy ta’lim muassasasi hisoblanadi.
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidentining
«Milliy
axborotkommunikatsiya
tizimlarining kompyuter xavfsizligini ta’minlash borasidagi qo‘shimcha chora-
tadbirlar to‘g‘risida»gi 2005-yil 5-sentabr 167-sonli qaroriga muvofiq kompyuter va
axborot texnologiyalarini rivojlantirish hamda joriy etish markazi «O‘zinfokom»
huzurida «Kompyuter hodisalariga chora ko‘rish xizmati» tashkil etilgan.
Ushbu
Xizmatning
asosiy
vazifalariga
quyidagilar
kiradi:
– kompyuter xavfsizligini ta’minlashda xalqaro tajribani o‘rganish va
umumlashtirish asosida axborot tizimlariga noqonuniy
kirish harakatlarini oldini
olishni ta’minlovchi effektiv dasturiy-apparatli vositalarni qo‘llash bo‘yicha milliy
foydalanuvchilarga tavsiyalar ishlab chiqish, ularga konsultativ xizmatlar va texnik
yordam berish;
– ehtimoliy xavfni baholash, axborot tizimlarida
va davlat korxona hamda
tashkilotlarda kompyuter xavfsizligi holati bo‘yicha milliy foydalanuvchilarga
konsultativ xizmatlar va texnik yordam berish, insident oqibati va sabablarini tahlil
qilishda ko‘maklashish, kompyuter tizimlarini himoyalash uchun mexanizmlarni
qidirish;
–
kompyuter
tizimini
xavfsizligini
ta’minlash
masalalari
bo‘yicha
milliy
axborot
tizimlariga
xizmat
ko‘rsatuvchi
davlat
korxonalari,
operatorlar
va
provayderlar
mutaxassislari
uchun
o‘qitish
va trening
mashg‘ulotlarini o‘tkazishni tashkil etish.
