Зс = 3, = * > „ =22038000-2.8 = 61708000m
10.
Foydali qazilmaning sanoat zaxiralarini aniqlaymiz (ekspluatatsion yo’qotishlami 4%
deb qabul qilamiz)
3. =61708000 0,96 = 59239000m
11.
(1.1) formula bo’yicha karyer konturidagi kon massasi hajmini aniqlaymiz
(fiv = fln)
VlM = 80000 ■ 203 +1 / 2 • 4080 203* + 1 / 3 • 3 .14 ■ 2033 ■ 1.242 = 129728000л/3
12.
(1.24) formula bo’yicha karyer oxirgi konturlarida qoplovchi tog’
jinsi hajmini
aniqlaymiz
Vt = 129728000 - 22038000 = 107690000л<3
13.
Qoplovchi tog’ jinsining o ’rtacha sanoat koeffitsiyentini aniqlaymiz
к = 107690000:59239000 = 1,82V /
m
cp
2 -B O B . TO G ’ JINSLARINI QAZIB OLISHGA TAYYORLASH
2 .1 .
TOG' JINSLARI - OCHIQ KON ISHLARINING OBYEKTI
Foydali qazilma konlarini tashkil qiluvchi tog’ jinslari o ’zining joylashish
joyiga k o ’ra yer qa’rida yotadigan -
mahalliy (magmatik,
metamorfik va
cho’qindi), va
mahalliy tog'jinslarini qoplovchiyotqiziklargs. (qayta joylashgan
yoki ko’chirilgan maydalangan tog’ jinslari) bo’linadi. Tog’ jinslari tabiiy
(teginilmagan massiv) yoki sun’iy o ’zgartirilgan (portlatish, mexanik yoki
kimyoviy usullar yordamida) holatda joylashgan bo’lishi mumkin. Qazib olishda
to g ’ jinslari turli ta’sirlarga (zarba, siljish, joyining o ’zgarishi va boshqalar)
uchrashi mumkin, shuning oqibatida ulaming holati o ’zgaradi.
T og’ jinslarining ulami ochiq kon ishlari obyekti
sifatida namoyon qiluvchi
fizik-texnik xususiyatlariga zichlik, namlik, yopishqoqlik, turg’unlik, buzilganda
hajmining oshishi va boshqalar kiradi. Butun kon massiviga ta’sir o ’tkazishda
kon muhandisi tog’ jinslarining tabiiy holatidagi xususiyatlarini bilishi kerak.
Boshqa jarayonlarni (yuklash, tashish, omborxonaga cho’zish, maydalash va
boshqa) bajarishda sun’iy o ’zgartirilgan tog’ jinslarining xususiyatlarini bilishi
kerak. ular asosan tog’ jinslarining tabiiy holatidagi xususiyatlariga, ularga ta’sir
o ’tkazish y o ’li va qazib olish bosqichiga bog’liq.
39
T og’ jinslarining xususiyatlari katta diapazonda o ’zgarganligi
sababli ulami
guruhlarga, kategoriyalar va sinflarga, ularning qazib olish holatlarini
k o ’rsatuvchi muayyan xususiyatli diapazonlarga birlashtirish qabul qilingan.
T og’ jinslarini ochiq usulda qazib olishda barcha tog’ jinslari quyidagi
guruhdarga bo ’linadi: parchalanmagan,
qoyali, yarim qoyali (tabiiy holatda),
parchalangan (tabiiy yoki sun’iy o ’zgartirilgan)
qoyali va yarim qoyali, zich
joylashgan vayum shoq (bog’langan). T og’ jinslarining guruhlariga k o ’ra ulami
qazib olishning va qo ’llaniladigan texnik uskunalam ing
turli usullari
qo’llaniladi.
Qoyali to g ’ jinslariga suvga to ’yingan holati 50 M Pa dan yuqori b o ’lgan
bo ’lakda bir o ’qli siqilishda mustahkamlik chegarasini xarakterlovchi tog’
jinslari taalluqlidir. Bularga k o ’plab magmatik va metamorfik tog’ jinslari kiradi
(kvartsitlar, granitlar, bazaltlar, gabbro va boshqalar),
shuningdek bir qancha
cho’kindi tog’ jinslari (qattiq ohaktoshlar, qumlar, qum slanestlar kremniy
konglomeratlar va boshqalar) ham kiradi.
Yarim qoyali to g ’ jinslariga suvga to ’yingan holati 20-50 M Pa dan yuqori
b o ’lgan b o ’lakda bir o ’qli siqilishda mustahkamlik
chegarasini xarakterlovchi
tog’ jinslari taalluqlidir. Bularga m agm atik shamollatilgan, metamorfik va
ildizsimon cho’kindi to g ’ jinslari kiradi (gilli va qum gilli slaneslar,
gilli va
ohaktosh qumlar, gem atit rudalari, mergellar, agrillitlar, alevrolitlar, gips, tosh
tuzi, tosh va boshqa q o ’n g ’ir k o ’mirlar va boshqalar).
Qoyali va yarim qoyali to g ’ jinslarining oddiy
texnik vositalari bilan
yuklash va tashishda ulam ing avval portlatish yoki mexanik usulda tayyorlanishi
lozim.
Yumshatilgan to g ’ jinslari bog’lanuvchanlik va b o ’laklilik darajasi bilan
xarakterlanadi.
