Konsolli lentali ag’darma hosil qilgichlardan foydalangan holda ag’darma
hosil qilish quyidagi jarayonlarga bo’linadi: tog’ jinsini
qabul qilish, tashish va
ag’darmaga yotqizish, ag’darma yuzasini tekislash, lentali konveyerlami
siljitish. Texnologik ag’darma uskunasi o ’z ichiga lentali
konveyer va konsolli
lentali ag’darma hosil qilgichni oladi, u ag’darma konveyeridan tog’ jinsini
qabul qiladi va ag’darmaga joylashtiradi (yotqizadi). A g’darmaning qabul qilish
qobiliyatini
oshirish
maqsadida (ag’darma konveyerini
ko’chirmasdan)
ag’darm a hosil qilgich va ag’darma konveyeri orasida
lentali qayta yuklagich
o ’m atiladi. Tog’ jinsini ag’darmaga bir va ikki yarns qilib yotqizish mumkin.
Ikki yarusli yotqizishda avval pastki yarus yotqiziladi va orqaga harakatlanishda
(konveyemi ko’chirmasdan) - yuqori yarus yotqiziladi. A g’darma zaxodkai
ag ’darma konsolining gorizontal qiyalikka burulishi bilan to’kiladi. Konsolli
lentali
ag’darma hosil
qilgichlardan
foydalanishda
ishlar fronti
ham
elpig’ichsimon
ko’rinishda
ham
parallel
sxemada
borishi
mumkin.
A g’darmalaming yuzasi buldozerlar bilan tekislanadi, ag’darma lentali
konveyerlar esa tum odozerlar bilan siljitiladi.
5.3 jadval
O ’lc h a m la r
A g’d a rm a xosil q ilg ich lar
O S H -
650/75
O S H -
4500/87
O R SH -
12500/110
O R S H -
5000/95
O R S H -
12500/220
Soatli
unumdorlik
(maydalangan
massada), V
650
4500
12500
5000
12500
B o’shatish radiusi, m
75
87
110
95
220
B o’shatish balandligi,
m
25
25
36
33
65
Qabul
qilish
konsolining
uzunligi,
m
17
31
30
47
60
Platforma
burilish
burchagi, gradus
360
360
360
360
360
Qabul
qilish
konsolining
burulish
burchagi, gradus
0
± 65
±90
±105
±90
209
Konveyer
lentasi
kengligi, mm
1200
1600
2500
1600
2500
Lentaning
harakatlanish
tezligi,
m/s
3.3
5
6
5
6
Harakat
Q adamlovchi
Qadamlovchi-relsli
Massa, t
205
830
2500
2770
7000
Elektrdvigatellar-ning
o ’rnatilgan kuchi, kVt
170
1840
3000
3500
10000
Konsol ag ’darma hosil qilgich tomonidan hosil qilinadigan ag ’darmaning
balandligi tog’ jinsining fizik-texnik xususiyatlariga va ag ’darm a hosil
qilgichning o ’lchamlariga bog’liq. Ikki yarusli to ’kishda bu ko’rsatkich mos
ravishda quruq va nam maydalangan to g ’ jinslarida mos ravishda 50-70 va 35-
40 m ni tashkil qiladi.
A g’darma
zaxodkaining
kengligi
(m)
ag’darm a
hosil
qilgichning
o ’lchamlariga va to g ’ jinsining tu rg ’unligiga bog’liq va quyidagi formula bilan
aniqlanadi
(5-24)
Bunda,
-
a g ’darma hosil qilgichning o ’qining chiqishi uzunligi, m;
bt -
ag ’darma hosil qilgich va a g ’darm a pog’onasi
yuqori qismi orasidagi
xavfsiz masofa, m.
Konsolli ag’darm a hosil qilgichlam i lentali konveyerlar bilan birga
ishlatishda
tog’
jinsini
tashish
va
ag’darma
hosil
qilish
ishlari
avtomatlashtiriladi.
5 .6 . A G'DARM A H O SIL Q ILISH N IN G TEX N IK -IQ TISO D IY
K O ’RSATK ICHLARI
Ochiq usulda qazib olishning birinchi davrida ag ’darma ishlarini
mexanizatsiyalashda faqatgina ag’darm a pluglari q o ’llanilgan. Bu ishlar davrida
plugli ag’darma hosil qilish ishlam ing aniq va to ’xtovsiz
am alga oshirilishini
ta ’minlagan. Lekin ochiq kon ishlarining va texnologiyalam ing qattiq
210
rivojlanishi karyer xo ’jaliklarida ag’darma hosil qilishda yangi texnik
ishlanmalami
talab
qildi.
Muhandis
M.P.Tutov
tomonidan
1943-yil
(Bajenovskiy asbest karyerida) va muhandis I.I.Russkiy tomonidan 1944-yilda
(Volchanskiy qo’n g ’ir ko’mir karyerida) amalda qo’llanilib ko’rilgan mexanik
kuraklardan foydalanib ag’darma hosil qilish texnologiyasi tezda keng tarqaldi.
Lekin zamonaviy holatlarda 1 m3 ag’darmani ekskavatorlar bilan yotqizish
(ekskavatorlaming sotib olish uchun katta harajatlar sababli) ekskavatorli
ag’darma hosil qilishni kam unumli etib ko’rsatmoqda. Nisbatan unumli bo’lib
tem iryo’l va avtomobil ag’darmalarida kuchi 500-700
kVt va undan yuqori
b o ’lgan buldozerlardan foydalanish maqul bo’lmoqda.
A g’darma hosil
qilishning
asosiy texnik-iqtisodiy
ko’rsatkichlariga
ag’darmaning o ’lchamlari (ag’darma balandligi, ag’darma oxiri berkligining
uzunligi va uning unumdorligi), ag’darma hosil
qilishga kapital va nisbiy
harajatlar kiradi (jadv. 5.4).
