O c h I q kon ishlari t e X n o L o g I y a s I, m e X a n I z a t s I y a s I va

Q inlar uchun teshiklar pnevmo bolg’alar bilan 10-12sm chuqurlikdagi shpurlarni 
burg’ulash bilan ochiladi.
Eng unumli usul bu qora poroxni q o ’llagan holda portlatish usulidan 
foydalanishdir, bunda zarb kuchi qinga ta ’sir qiladi. Poroxning tarqalishi 
protlasha uncha katta b o ’lmagan tezlik bilan boradi (400 m/s) va kameradagi 
gazlar bosim i noldan blokning eng nimjon nuqtalaridan ajralishiga olib 
keladigan kattalikkacha o ’zgaradi.
M am lakatning granit karyerlarida term ik kesish usuli ko ’llanilmoqda, bunda 
kondistion b o ’laklam ing chiqishi bu rg ’ulash portlatish ishlarida chiqishiga 
qaraganda 1.52 m arta k o ’p b o ’ladi, bloklarning sifati oshadi, ish hajmi 
kam ayadi.
B ir bosqichli qazib olishda katta ajratilgan granit bloklari karyerdan kanatlar 
yordam ida yoki boshqa vositalar yordam ida yer yuzasiga chiqariladi va u erdan 
qayta ishlash joylariga yuboriladi yoki transport vositalari bilan qayta ishlash 
zavodlariga yoki foydalanuvchilarga yuboriladi. Ikki bosqichli qazib olishda 
m assivdan ajratilgan bloklar burg’ulash qinli usul bilan kondistion bo’laklarga 
b o ’lish am alga oshirilida. M onolitlarning kengligi, uzunligi va balandligi 
mavjud b o ’lgan yoriqlar tizimi y o ’nalishi bilan aniqlanadi. Asosan uzunlik 8-12, 
kenglik 3-6, balandlik 2-5m ni tashkil qiladi. Bloklarning hajmi l-4m 3 
oralig’ida o ’zgaradi. Mahalliy va chet el karyerlarida ko ’rilgan am aliyot 
natijaasida massivdan ajratiladigan granit bloklari faqatgina 35% ni tashkil 
qiladi. Qolgan to g ’ toshlari o ’zidan butli tosh yoki mayda bloklarni tashkil 
qiladi.
K o ’tarish vositalari sifatida karyerlarda turli kranlar (kabel, ko’prikli, o ’qli 
va derrikranlar). domkratlar, poliplastlar, lebedkalar va qiya k o ’targichlar va 
boshqalardan foydalaniladi. Boshqa foydali qazilm a karyerlaridan farqli o ’laroq 
k o ’tarish vositalari sonli toshlar karyerlarida asosiy transport vositasi 
hisoblanadi.
Granit konlarini qazib olish
yuqori va pastki yuklash bilan am alga 
oshiriladi. Yuqoridan yuklashda kran qazib olinadigan kon massasini bevosita
350

karyer bortiga yoki transport vositalariga yuklaydi. Kon massasini karyerdan 
chiqarish uchun transheyasiz qazib olish universal konteynerlar bilan amalga 
oshirilishi mumkin. 
Konteynerlarga yuklash universal ekskavatorlar bilan 
am alga oshirilish mumkin. Chiqish transheyasi mavjud bo’lganda kon massasini 
chiqarish universal ekskavatorlaming avtosamosvallarga yuklash bilan amalga 
oshirilish mumkin. Bloklaming pastki yuklashida derrik-kranlar, avtokranlar, 
o ’qli 
o ’zi 
yurar 
pnevmoharakatdagi 
kranlardan 
foydalanish 
mumkin. 
Karyerlardan bloklar tayyor mahsulot omborlariga tashiladi va u erda ko’prik 
kranlari yordamida bo ’shatiladi.
Yordamchi ishlar (pog’onalami tozalash, but togshlar va maydalangan 
toshni 
pastki 
gorizontlarga 
tashlash, 
maydalangan 
toshni 
va 
butni 
konteyenerlarga yuklash va boshqalar) maxsus ekskavator-buldozerlar, kuchli 
zanjirli buldozerlar va tortgichlar, avtoyuklagichlar, lebedkalar va boshqalar 
amalga oshirilish mumkin.

Download 8,39 Mb.