O c h I q kon ishlari t e X n o L o g I y a s I, m e X a n I z a t s I y a s I va

Download 8,39 Mb. Pdf ko'rish
bet	133/139
Sana	16.02.2024
Hajmi	8,39 Mb.
	#157908

1 ... 129 130 131 132 133 134 135 136 ... 139

Bog'liq
ochiq kon ishlari texnologiyasi mexanizatsiyasi va kon ishlarini

Geologik kondistiyalar -
er qaridagi foydali qazilmalarga b o ’lgan sifat
talablari kon geologik va boshqa qazib olish holatlariga k o ’ra ulam i inobatga
olish foydali qazilm alam ing balans zaxiralarini aniqlashga yordam beradi.
Rudali va rudali b o ’lmagan foydali qazilm alam ing asosiy geologik kondistiyalar
k o ’rsatkichlari foydali qazilm aning bortli (konturli) va minimal sanoat tarkibi,
hisoblanadigan blokdagi zararli aralashm alaming minimal qiym ati, foydali
qazilm alam ing ajratiladigan turlari va sortlari, qoplovchi to g ’ jinsining
chegaraviy koeffitsiyenti hisoblanadi. K o’mirlar uchun bunday ko'rsatkichlarga
alohida qazib olinadigan qatlam lar minimal qalinligi, tog’ jinsi oraliqlarining
maksimal qalinligi (alohida qazib olish kerak b o ’lgan), k o ’m im ing m aksimal
zolligi (murakkab tuzulishli plastlar uchun va maksimal o ’rtacha plastli zollik),
qoplovchi to g ’ jinsining chegaraviy koeffitsiyenti va boshqalar kiradi.
Proekt kondistiyalari -
proektlanadigan karyeming er qaridagi foydali
qazilm alam ing sifatiga b o ’lgan talablam i bajarish konning rentabel qazib olish
imkonini beradi. Proekt kondistiyalari o ’z ichiga detalli kuzatuv ishlarida
geologik kondistiyalar ko ’rsatkichlarini nazorat qilishni oladi va ular jo riy bort
bilan, jo riy o ’rtacha va foydali qazilmaning chegaraviy tarkibi bilan
xarakterlanadi.
Ekspluatastion kondistiyalar -
qazib olinadigan foydali qazilm aga b o ’lgan
talablar, bunda kon ishlab chiqarish tashkilotining eng yaxshi texniko iqtisodiy
talablari bajariladi, bu k o ’rsatkich foydali qazilmaning muayyan qalinligida,
uskunalarda, qayta ishlash texnikasi va texnologiyasi va boshqalar am alga
oshadi. Rudalam ing ekspluatastion kondistiyalari asosiy k o ’rsatkichlari bu -
foydali qazilm aning jo riy o ’rtacha tarkibi, bundan rudalar tanasining
ekspluatastion foydali qazilm aning bortli va minimal o ’rtacha tarkibidan
aniqlanadi.
Sanoat ruda tanasi konturi (borti)
bu, birlik chegaraviy probalar bilan
foydali qazilm aning minimal mumkin b o ’lgan (yoki katta) tarkibida va
balansusti zaxiralardan alohida b o ’lgan balans zaxiralari (yoki b o ’sh toh
jinsidan) bilan hosil b o ’lgan topogorafik yuza hisoblanadi.
3S4

Minimal sanoat tarkibi -
hisobosti blok ichidagi sanoat ruda tanasi konturi
ichida b o ’lgan minimal mumkin bo’lgan foydali qazilma tarkibidir, bunda
qazilm aning alohida holatlarda qazib olish rentabel hisoblanadi. Minimal sanoat
tarkibi shuningdek, zaxiralaming balans va balansusti zaxiralami aniqlash
kriteriyasi hisoblanadi.
Ruda tanasining ekspluatastion konturi -
bu topografik yuza hisoblanadi,
yuza karyem ing oxirgi konturi bilan va foydali qazilmaning minimal mumkin
b o ’lgan tarkibi bilan birlik chegara probalari bilan hosil bo’ladi.
Joriy bort tarkibi -
hisoblanadigan bosqich (davr) chegarasidagi ruda tanasi
ekspluatastion konturidagi foydali qazilmaning minimal tarkibi.
Joriy о ’rtacha tarkib -
hisoblanadigan bosqich (davr) chegarasidagi qazib
olinadigan rudaning foydali komponenti o ’rtacha tarkibi.
Chegaraviy tarkib -
konni qazib olishda normativ rentabellikni beruvchi
rudadagi foydali qazilma komponenti (belgilangan vaqt ichida qayta ishlashga
kelib tushadigan).
Kon ishlari muayyan uchatska ichida foydali qazilmaning tabiiy sifatlarini
oshira olmaydi (muayyan hajmda). Lekin kon ishlari sifatiga (kon ishlarining
sifati deganda texnik, texnologik va tashkiliy kon ishlab chiqarish darajasi
tushuniladi) k o ’plab yuqorida ko’rsatilgan qazib olinadigan foydali qazilma
xarakteristikalari bog’liq bo’ladi.
10.2. FOYDALI QAZILMALARNITEKSHIRISH
Tekshirish deganda foydali qazilmalami olish va uning kimyoviy tarkibi va
boshqa sifat k o ’rsatkichlarini aniqlash uchun tahlil qilish tushuniladi. Tekshirish
detalli va ekspluatastion, shuningdek konning razvedka qilish va qazib olish
jarayonida amalga oshiriladi. Tekshirish ishi qazilma konturlarini aniqlash,
foydali qazilm a turlarining massivdagi tarkibini aniqlash, qazib olishning barcha
bosqichidagi foydali qazilmaning sifatining o ’zgarishini nazorat qilish va
boshqalam i o ’z ichiga oladi. Ekspluatastion razvedka natijasida va portlatish
skvajinalarini tekshirish natijasida kon ishlarining boshlang’ich va joriy holati
355

aniqlanadi va rejalashtiriladi. Q azib olish ishlarida am alga oshiriladigan
ekspluatastion tekshirish asosida selektiv qazib olishga qaratilgan qazilm alami
konturlash amalga oshiriladi (har bir eksplutastion blokda har bir alohida qazib
olinadigan foydali qazilm a va to g ’ jin si qatlamalarida), har bir portlatish bloki
bo ’yicha sifat k o ’rsatkichlari o ’m atiladi, seletkiv qazib olishda yuklash-tashish
ishlarini operativ boshqarish am alga oshiriladi, iste’molchilarga tashiladigan
mahsulotning sifati nazorat qilinadi.
Tekshirishlar

Download 8,39 Mb.

1 ... 129 130 131 132 133 134 135 136 ... 139

Download 8,39 Mb.

Pdf ko'rish