foydalangan holda; v - suzuvchi er
snaryadidan foydalangan holda; g - maydalash-ajratish
stexi v a avtom obil transportidan foydalangan holda; d - maydalash-ajratish stexi va konveyer
transportidan foydalangan holda
N am langan zaboylarda suv ochishi uchun mo’ljallangan perforirlangan
cho’michli draglaynlardan foydalaniladi (rasm. 9.2). qum-shag’al
massasida
katta
m iqdorda
valunlaming
mavjudligida
avtomobil
transportidan
foydalaniladi. Valunlaming mavjud bo’lmaganida qator karyerlarda konveyer
transportidan foydalaniladi (rasm. 9.2). Stexga kelib tushgan qum-shag’al
massasi kerakli trakstiyalar bo’yicha ajratiladi. Gilsimon va ilsimon frakstiyalar
yuvish yo ’li bilan y o ’qotiladi. Quritilgandan so’ng ajratilgan va yuvilgan qum
va shag’al om borlarga keladi va foydalanuvchilarga etkaziladi. Alohida valunlar
maydalangan tosh k o ’rinishida m ay dal an ad i. Bunday stexlardagi uskunalar
majmuasi o ’ziga konusili
va sheksimon maydalagichlar, qiya vibrastion va
inerstion elaklar, qumlami ajratgichlar kabi uskunalami oladi.
Ochish ishlarini amalga oshirish uchun qum-shag’al konlarida buldozerlar,
skreperlar, draglaynlar va ekskavator-avtomobil majmualari qo’llaniladi. Qum-
shag’al konlarida asosan bir bortli b o ’ylama va ko’ndalang (nisbatan kamroq
ikki bortli va elpig’ichsimon) qazib olish tizimlaridan foydalaniladi.
9 .4 . DEVOR TOSHIKONINI QAZIB OLISH TEXNOLOGIYASI VA
MEXANIZATSIYALASH
D evor
toshi asosan opok, tuf, ohaktosh-rakushechnik va boshqa tog’
jinslaridan disk arralar, barabanlar, aylana frezlar bilan arralana oladigan
xususiyatga ega b o ’lganda olinadi. Bu tog’ jinslaridan devor toshi va devor
bloklari kerakli o ’lchamlarda bevosita zaboyda arraanib olinadi.
D evor toshi koni nisbatan kam bo ’lgan qoplovchi tog’
jinslari bilan
xarakterlanadi. Uncha katta bo’lmagan qalinlikdagi yumshoq qoplovchi tog’
jinslarini qazib olishda buldozerlar va skreperlardan foydalaniladi. Qoyasimon
qoplovchi to g ’ jinsi burg’ulash-portlatish ishlari bilan va maxsus tosh kesish
mashinalari bilan qazib olinadi. Portlatish ishlarida yer yuzasining butunligi
buzulishi sababli portlatish yuzasi va tosh kesish mashinalari bilan kesiladigan
345
maydon yoki vrubli m ashinlara bilan qazib olinadigan
maydonlar orasida oraliq
masofa qoldirish kerak b o ’ladi. Vrub bilan qazib olinadigan po g ’onaning
balandligi 2-2.5m ni tashkil qiladi. Portlatilgan kon massasi avtoyuklagichlar va
kichik ekskavatorlar bilan avtosam osvallarga yuklanadi va ichki va tashqi
ag’darm alarga tashiladi.
Ochish
ishlarining yakunlanishi
bilan
yuqori
pog’onaning yuza qismini tozalash va tekislash ishlari yakuni bilan ishlar
frontini konturlash qanot transheyalari bilan amalga oshiriladi.
Toshni m assivdan kesib olish jarayoni quyidagi uchta operatsiyani o ’z
ichiga
oladi (rasm. 9.3).
