O c h I q kon ishlari t e X n o L o g I y a s I, m e X a n I z a t s I y a s I va

foydalangan holda; v - suzuvchi er snaryadidan foydalangan holda; g - maydalash-ajratish 
stexi v a avtom obil transportidan foydalangan holda; d - maydalash-ajratish stexi va konveyer 
transportidan foydalangan holda
N am langan zaboylarda suv ochishi uchun mo’ljallangan perforirlangan
cho’michli draglaynlardan foydalaniladi (rasm. 9.2). qum-shag’al massasida 
katta 
m iqdorda 
valunlaming 
mavjudligida 
avtomobil 
transportidan 
foydalaniladi. Valunlaming mavjud bo’lmaganida qator karyerlarda konveyer 
transportidan foydalaniladi (rasm. 9.2). Stexga kelib tushgan qum-shag’al 
massasi kerakli trakstiyalar bo’yicha ajratiladi. Gilsimon va ilsimon frakstiyalar 
yuvish yo ’li bilan y o ’qotiladi. Quritilgandan so’ng ajratilgan va yuvilgan qum 
va shag’al om borlarga keladi va foydalanuvchilarga etkaziladi. Alohida valunlar 
maydalangan tosh k o ’rinishida m ay dal an ad i. Bunday stexlardagi uskunalar 
majmuasi o ’ziga konusili va sheksimon maydalagichlar, qiya vibrastion va 
inerstion elaklar, qumlami ajratgichlar kabi uskunalami oladi.
Ochish ishlarini amalga oshirish uchun qum-shag’al konlarida buldozerlar, 
skreperlar, draglaynlar va ekskavator-avtomobil majmualari qo’llaniladi. Qum- 
shag’al konlarida asosan bir bortli b o ’ylama va ko’ndalang (nisbatan kamroq 
ikki bortli va elpig’ichsimon) qazib olish tizimlaridan foydalaniladi.
9 .4 . DEVOR TOSHIKONINI QAZIB OLISH TEXNOLOGIYASI VA 
MEXANIZATSIYALASH
D evor toshi asosan opok, tuf, ohaktosh-rakushechnik va boshqa tog’ 
jinslaridan disk arralar, barabanlar, aylana frezlar bilan arralana oladigan 
xususiyatga ega b o ’lganda olinadi. Bu tog’ jinslaridan devor toshi va devor 
bloklari kerakli o ’lchamlarda bevosita zaboyda arraanib olinadi.
D evor toshi koni nisbatan kam bo ’lgan qoplovchi tog’ jinslari bilan 
xarakterlanadi. Uncha katta bo’lmagan qalinlikdagi yumshoq qoplovchi tog’ 
jinslarini qazib olishda buldozerlar va skreperlardan foydalaniladi. Qoyasimon 
qoplovchi to g ’ jinsi burg’ulash-portlatish ishlari bilan va maxsus tosh kesish 
mashinalari bilan qazib olinadi. Portlatish ishlarida yer yuzasining butunligi 
buzulishi sababli portlatish yuzasi va tosh kesish mashinalari bilan kesiladigan
345

maydon yoki vrubli m ashinlara bilan qazib olinadigan maydonlar orasida oraliq 
masofa qoldirish kerak b o ’ladi. Vrub bilan qazib olinadigan po g ’onaning 
balandligi 2-2.5m ni tashkil qiladi. Portlatilgan kon massasi avtoyuklagichlar va 
kichik ekskavatorlar bilan avtosam osvallarga yuklanadi va ichki va tashqi 
ag’darm alarga tashiladi. 
Ochish 
ishlarining yakunlanishi 
bilan 
yuqori 
pog’onaning yuza qismini tozalash va tekislash ishlari yakuni bilan ishlar 
frontini konturlash qanot transheyalari bilan amalga oshiriladi.
Toshni m assivdan kesib olish jarayoni quyidagi uchta operatsiyani o ’z ichiga 
oladi (rasm. 9.3).

Download 8,39 Mb.