O c h I q kon ishlari t e X n o L o g I y a s I, m e X a n I z a t s I y a s I va

qiladi. Bu kombinatsiyalashgan transport vositasidan foydalanish allaqachon 
qo’llanilayotgan 
uskunalar 
bilan 
ham 
bog’liq. 
Avtomobil-temiryo’l 
transportining kamchiligi karyerda ko’chirilishi talab qilinadigan qayta yuklash 
nuqtasining mavjudligi va ikkita o’z xizmat ko’rsatish va tuzatish bazasiga ega 
transport vositalarining mavjudligi.
Avtom obil-tem iiyo’l transportida kon massasini qayta yuklash usuli 
avtosamosvallar, dumpkarlar, yuklash ekskavatorlarining cho’mich hajmi va 
boshqalarga ta ’sir qiladi. Qayta yuklashning ekskavatorli usuli kon massasini 
omborlarga va omborlardan olib chiqib ketadigan transport vositalari mustaqil 
ishlashini ta ’minlaydi, shuningdek turli sifatli foydali qazilmaning foydali 
qazilmalami alohida yuklash va uni o ’rtachalashtirish imkonini beradi. Ombomi 
ekskavatorli qayta yuklashga tayyorlash katta vaqtni talab qilmaydi. 
Ekskavatorli qayta yuklash usulining kamchiliklariga qo’shimcha qayta yuklash 
mashinalarining (ekskavator, yuklagichlar) kerakligida, ishchi gorizontlarda 
katta maydonlar va qayta yuklash ishlarining qimmatligini kiritish mumkin. 
Avtosamosvallardan bevosita dumpkarlarga qayta yuklashda qimmat qayta 
yuklash uskunalarining mavjud bo ’lmaganligi va qayta yuklash nuqtalarining 
katta unumdorligi sababli arzon holda ishlar amalga oshadi. Bevosita 
dumpkarlarga yuklashning kachiliklariga avtosamosvallar va tarkiblaming 
sinxron tarzda ishlay olmasligi, dumpkarlaming katta tog’ jinsi bo’laklari bilan 
tez edirilishi va koф uslam ing buzilishi, yo’llaming kon massasi bilan to’silib 
qolishi, 
foydali 
qazilmaning 
o ’rtachalashtirishning 
kamroq 
imkoniya 
mavjudligini kiritish mumkin.
Qayta yuklash nuqtalarida qo’llaniladigan ekskavatorlaming parametrlari
harakatlanadigan tarkib o ’lchamlariga mos kelishi kerak, vagon sig’imining
ekskavator cho’michi sig’imiga nisbati 4-6dan kam bo’lmasligi kerak. Kon
massasining alohida b o ’laklari hajmi bo’yicha vagon kuzovidan 8- 10marta kam
b o ’lishi kerak, uning yuklanishi esa 2.3-2.5m balandlikdan oshmasligi kerak.
Omborxonalarga joylashtiriladigan va ulaming alohida yuklanishi talab
qilinadigan katta hajmdagi rudalar soni uncha katta bo’lmagan harakatchan
331

ekskavatorlardan foydalanishni talab qiladi. Kon massasini valli bo ’shatishda 
ekskavatorlami tanlash ularning unumdorligiga bog’liq b o ’ladi. K ichik 
maydalangan kon massalarida m os keluvchi unumdorlikka ega yuklagichlardan 
foydalanish m a’qul.
Avtosamosvallardan dum pkarlarga bevosita qayta yuklashda quyidagi 
holatlarga e ’tibor berish kerak:
•
Avtosam osvalning sig ’imi yuklashda dumpkar sig ’imidan oshmasligi kerak 
(aks 
holda 
avtosam osvaldan 
b o ’shatiladigan 
kon 
massasi 
dum pkarga 
joylashm asligi mumkin);
•
A vtosamosval kuzovining sig ’imi dum pkar kuzovi sig’imiga mos b o ’lishi 
kerak (bu holatlarga rioya qilm aslik kuzovlar sig’imidan to ’liq foydalanmaslikka 
olib keladi).
27t yuk k o ’tarish qobiliyatiga ega avtosam osvallardan 82 va 105t yuk 
k o ’tarish qobiliyatiga ega dum pkarlar bilan q o ’llash mumkin, 40-45t yuk 
k o ’tarish qobiliyati ega avtosam osvallam i esa 140 va 180t sig ’im ga ega 
dumpkarlarga bevosita yuklashga q o ’llash mumkin. Bu nafaqat qazib olish va 
qayta 
yuklash 
texnologiyasi 
bilan, 
balki 
dumpkarlaming 
qattiqlik 
xarakteristikalari bilan ham bog’liq.
B evosita qayta yuklashda 
lokomotivtarkibning ekskavator zaboyida 
yuklagandan ko’ra tezroq yuklanishi am alga oshadi. Lokom otivtarkiblam ing 
nisbatan tezroq yuklanishi yaxshi maydalangan kon massasi ekskavastiya 
qilinishi sababli ekskavatorli yuklashda ham am alga oshadi.
Yuklash vaqtida k o ’p turib qolishlar sababli lokom otivtarkiblaming sig ’imi 
tortish kuchiga k o ’ra maksimal holda tanlanm asligi kerak. Foydali qazilm ani 
tashishda boyitish fabrikalarining qabul qilish qobiliyatini ham inobatga olish 
kerak.

Download 8,39 Mb.