O c h I q kon ishlari t e X n o L o g I y a s I, m e X a n I z a t s I y a s I va

foydalanuvchiga tashiladi. A g’darma hosil qilish asosan m exanik kuraklar va 
draglaynlar bilan am alga oshiriladi. Bunday karyerlarda asosan oxiri berk ishlar 
irontidan foydalaniladi. Poezdam ing harakatlanishi bitta karyerdan transport 
chiqishiga ega m ayatniksim on b o ’ladi (rasm. 8. 11).
Karyer m aydonini ikki tomonli kapital transheyaga ulanadigan umumiy 
ichki transheyalar tim izi bilan ochishda barcha pog’onalarda ochiq frontni hosil 
qilish mum kin va bu bilan yukli va yuksiz lokomotivtarkiblaming harakatini 
ajratish mumkin. Frontning ratsional uzunligi ishda b o ’lgan ekskavatorlar 
soniga, ekskavator blokining uzunligi va bitta pog’onada ishlaydigan 
ekskavatorlar soni bilan aniqlanadi. Karyem ing butun rivojlangan ishchi 
zonasida bitta p o g ’onada bir yoki ikkita ekskavator ishlaydi va ekskavator 
blokining uzunligi k o ’rim karyerlari uchun 1200-2000m bir bortli b o ’ylama 
qazib olish tizim ida (qiya qazilmalar) va 1500-3000m b o ’ylama ikki bortli qazib 
olish tizim ida (tik qiy a qazilmalar) b o ’ladi. Ruda konlarida ekskavator blokining 
uzunligi 1.5-2marta kichik. Ekskavator blokining kichik uzunligi karyer 
ishlarinring boshlang’ich va oxirgi davriga hos. Bu davrda pog’onani tezroq 
qazib olish uchun unda uchtagacha ekskavator joylashadi, faqatgina agar bu 
transport xizm at k o ’rsatish holati bo ’yicha m umkin b o ’lsa.
Yuk aylanm asiga xizm at k o ’rsatadigan majmualar uskunalarini tashkil qilish 
jarayonlam ing uskunalar bilan sifatli va sonli aloqasi bo’yicha am alga oshiriladi. 
Zaboy ekskavatorlarining cho’mich hajmi, lokom otivtarkiblam ing foydali 
massasi va a g ’darm a ekskavatorlarining cho’mich hajmi ratsional birligi 
aniqlanadi va jarayonlardagi asosiy uskunalam ing soni aniqlanadi.
1000-1800 kN tortish kuchiga ega elektrovoz va teplovozlam i k o ’mir va 
tem ir rudalari karyerlarida qo ’llash uchun lokomotivtarkiblaming ratsional 
foydali massasi EK G -5, EKG-8 va EKG-12.5 ekskavatorlari uchun mos 
ravishda 600-800, 800-1000 va 1200-1300t ni tashkil qiladi. Tortish kuchi 3600 
kN b o ’lgan tortish agregatlari foydali massasi 1300-1500t b o ’lgan poezdlami 
kapital transheyalar balandligi 30-40 
% o
b o ’lgan balandlikka torta oladi. 
M ustahkam torm oz uskunalarini o ’m atish bilan mos ravishda poezdning foydali
322

massasini bir muncha kamaytirish bilan qiyalik balandligi 50-60 %o. 
A g’darmalarda asosan cho’mich hajmi zaboy ekskavatorlari cho’mich hajmi 
bilan bir b o ’lgan ekskavatorlardan foydalaniladi. Maydalangan va yarim 
qoyasimon tog’ jinslarini ag’darma hosil qilishda zaboy ekskavatorlari bilan bir 
turli ekskavatorlardan foydalanish ma’qul.
Texnologik yuk aylanmasidagi mashinalar soni asosiy texnologik jarayonlar 
mashinalari ekspluatastion unumdorligi va yuk aylanmasidagi ish hajmiga ko’ra 
aniqlanadi.
3 va 4 - b o ’limlarda ekskavator va lokomotivtarkiblaming unumdorligi 
aniqlash uchun jarayonlam ing majmuaga tasirisiz formulalar keltirilgan. Bu 
formulalar b o ’yicha hisoblashlar yuklash, tashish va bo’shatish jarayonlarida 
bajarish vaqtiga ko’ra va mumkin bo’lgan faktorlar, qazib olishning umumiy 
dinamikasi va texnologik jarayonlami boshqarish usullarini inobatga olmagan 
holda amalga oshiriladi. Amalda esa, asosiy texnologik operatsiyalar 
davomiyligi (lokomotivtarkiblaming zaboylarda yuklanishi va ag’darmalarda 
b o ’shatilishi, to g ’ jinsini ag’darmaga yotizish, lokomotivtarkiblami yuklashga 
va bo ’shatishga uzatish, yuk bilan va yuksiz harakatlanish va boshqalar) 
o ’rtacha qiymatlardan ancha farq qiladi va ko’plab faktorlarga bog’liq bo’ladi.
Jarayonlam ing ekskavator-temiryo’l majmuasi ishiga bo’lgan ta’sirini 
inobatga olish mumkinligi faqatgina majmua ishini EVM lami qo’llagan holda 
modellar orqali am alga oshiriladi. MGI da amalga oshirilgan imitastion 
modellash jarayonida majmua ishiga turli texnologik va kon texnik faktorlarning 
unumdorligiga ta ’siri aniqlandi. Turli faktorlarni inobatga olgan holda 
ekskavator va lokomotivtarkiblaming almashinuv unumdorligi (л/3) quyidag 
formula bilan aniqlanadi:
•
Zaboy ekskavatorlari uchun:

Download 8,39 Mb.