П ,^
=
П,т {Та,
(8.25)
•
A g’darma ekskavatorlari uchun:
Л— =
(8.26)
323
/7„ „ £ /7.
b o ’lganda
•
Lokom otivtarkiblar uchun:
n ^ = Ec(T~ ~ t' " \ l-k .J k ,c
(8.27)
9
Bunda, /7И va Яо1по - mos ravishda zaboy va ag’darma ekskavatorlarining
texnik unumdorligi, V /
cnam
;
7 ^ - almashinuv davom iyligi, soat;
tpo
- ishdagi reglam etnlangan to ’xtashlar davomiyligi (almashinuvni qabul
qilish va topshirish, ovqatlanishga b o ’lgan to ’xtashlar va boshqalar), soat;
t
)
- zaboyning b o ’sh lokom otivtarkiblar bilan ta ’minlanganligi koeffitsiyenti;
Ec -
lokomotiv tarkibning sig ’imi, ,v3;
Пт„-
transport holatiari b o ’yicha ag ’darm a ohiri berkligining qabul qilish
qobiliyati,
m
1
/
coam
;
if
- reys davom iyligi, soat;
.
kIO,
- m os ravishda zaboy, a g ’darma va lokomotivtarkiblaming
texnologik tayyorlik koeffitsiyenti (mos ravishda 0.8-0.88; 0.82-0.90; 0.81-
0.91); hisoblar uchun nisbatan £ ,,= 0 ,8 4 ; /tzr=0,86;
klc=0,86;
k„> k. r
m os ravishda zaboy, a g ’darma va lokomotivtarkiblaming
jarayonlar bajarilishi bir tekis em asligi sababli turib qolish koeffitsiyenti.
Turib qoiishlam ing koeffitsiyenti qiymati zaboy ekskavatorlam ing soniga
bog’liq va quyidagi m a’lum otlar bilan xarakterlanadi (/t„„ qiymatlari bir y o ’lli
a g ’darma va zaboy ekskavatorlari uchun keltirilgan).
Z aboy
ek sk a v a to rla r
i soni
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0.20
0.15
0.13
0.12
0.115
0.112
0.109
0.107
0.105
0.44
0.41
0.32
0.28
0.24
0.22
0.24
0.25
0.26
0.28
0.22
0.18
0.15
0.14
0.13
0.12
0.115
0.11
Yuk aylanmasidagi zaboy ekskavatorlari soni karyer maydonida belgilangan
ishlar hajmini bajarishga k o ’ra ulam ing ishchi zonada joylashuvi bilan
324
aniqlanadi.
Yaqinlashtirib hisoblanganda zaboy ekskavatorlarining soni
quyidagi formula bilan aniqlanadi:
N „ ~ n ./n „
(8.28)
Bunda,
Пг
- yuk aylanmasining almashinuvli unumdorligi,
м
г;
Bu holatda
П,ш
ni aniqlash uchun A., *0.11+0.12 ko’rinishida qabul
qilinadi.
Taxm ininy ishchi ag’darma ekskavatorlarining sonini quyidagi formulalar
bilan aniqlanadi:
•
Zaboy va ag’darma ekskavatorining bir hil cho’mich sig’imida:
N,„=0.12N„
+0,2 (8.29)
•
A g’darm a ekskavatorining zaboy ekskavatoriga qaraganda cho’mich hajmi
oshirilganda:
=0.65N3t + 0,2
(8.30)
A g ’darm a ekskavatorlarining soni zaboy ekskavatorlari soniga bog’liq
b o ’ladi va quyidagi m a’lumotlar bilan xarakterlanadi:
N..
1
2
3
4
5
6
7
8
9
N..
1
2
2
3
4
4
5
6
7
Я , , £ 3 b o ’lganda lokomotivtarkiblaming soni taxminan quyidagi formula
bilan aniqlanadi:
Nc = l.9Nxl
+ 0.3ZT -1.3 (8.31)
Bunda,
Lr
- kon massasini tashish masofasi, km.
Ishchi lokomotivtarkiblaming aniqroq sonini quyidagi formula bilan
aniqlanadi:
^ = £ я _ / Я е„ ( 8.32)
i-l
Ishchi burg’ulash stanoklarining soni quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Л ^ = Я ,/Я „Д 8.33)
325
Bunda, П , с-
burg’ulash stanogining burg’ulangan kon massasi b o ’yicha
almashinuv unumdorligi, V .
B urg’ulash mashinalar, ekskavatorlar va lokomotivtarkiblaming inventar
parki zaxira normativlarini inobatga olgan holda aniqlanadi.
Y ordam chi ishlar uchun uskunalar asosiy mashinalar parametrlari va
ularning ishlari tashkil qilinishiga k o ’ra tanlanadi.
Avtomobil transportidan foydalangan holdagi texnologik majmualarda
kon
massasi m exanik kuraklar yoki yuklagichlar bilan avtosamosvallarga yuklanadi
va qabul qilish punktlariga tashiladi. Qoplovchi to g ’ jinsi tashqi ag ’darm alarga
tushadi, foydali qazilm a esa - texnologik majmualarga. A g’darma hosil qilish
jarayoni buldozerlardan foydalangan holda am alga oshiriladi.
A vtom obil transportidan foydalanish qoidaga k o ’ra uncha katta b o ’lmagan
va foydalanish vaqtiga ko ’ra o ’rtacha unum dorlikka ega karyerlarda va tashish
masofasi
yuk k o ’tarish qobiliyati
10-18,
27-40 va 75-120t b o ’lgan
avtosam osvallarda m os ravishda 1-3, 3-5 va 5-7km b o ’lganda amalga oshiriladi,
shuningdek selektiv qazib olishda, n o to ’g ’ri konfigurastiyaga ega konlami qazib
olishda va chegaralangan o ’lchamlarda, maydonning murakkab topografiyasida
ham q o ’llaniladi. Nisbatan katta unum dorlikka ega avtosam osvallaming paydo
b o ’lishi bilan (yuk k o ’tarish qobiliyati 75-180t) ular katta karyerlarda ham
q o ’llanilm oqda. Avtotransportli karyerlarda oxiri berk va oxiri ochiq ishlar
frontidan foydalanish mumkin. Q iya qazilm alar holatida doimiy s ’ezdlar
karyem ing ishchi b o ’lmagan bortida joylashtiriladi. Avtosamosvallam ing
harakati oqim li yoki mayatniksimon b o ’lishi mumkin. Tik qiya qazilm alam i
qazib olishda ishchi pog’onalarda vaqtinchalik yoki siljuvchi s ’ezdlardan
foydalaniladi. Kon massasini qazib olish tor zaxodkalar bilan ishlar fronti
b o ’ylab, yoki keng panellar bilan k o ’ndalang zaxodkalar bilan qazib olinishi
mumkin.
Yuk aylanmasi uskunalar majmuasini hosil qilishda birinchi o ’rinda
ekskavator cho’m ich hajmining
E
avtosam osval kuzovi sig’imiga
Va
nisbati
3 26
innobatga olinadi.Qoyasimon tog’ jinslarini yuklashda bu nisbat F :E^2holatini
qanoatlantirishi kerak. Amaliyotda bu ko’rsatkich 2-10 oralig’ida o’zgaradi.
Hisoblashlar k o ’rsatadiki, uncha katta bo’lmagan tashish masofalarida (l-2km )
uning k o ’rsatkichi 4-6 ni tashkil qiladi, tashish masofasini 5 va 7-8km gacha
oshirganda bu ko’rsatkich 6-10 va 8-10 ni tashkil qiladi. Bu qiymatlaming
minimal ko ’rsatkichi nisbatan kuchli karyer uskunalariga mos keladi, bu esa
yuklash vaqtidagi turib qolishlami kamaytirish talabini ko’rsatadi (jadv. 8.6).
Avtosamosvalning yuk ko’tarish qobiliyati (t) quyidagi formula bilan
aniqlanadi:
q.~7VJk,{*-34)
Bunda,
у
kon massasining zichligi,
т/м1;
kp-
avtosamosval kuzovida kon massasining maydalanish koeffitsiyenti.
8.6 jadval
E k sk av a to r
c h o ’m ichining
sig’im i, m
1
T ashish m asofasida
V' -.E
rastio n lar
nisbati
Ekskavator
cho’michining
sig’imi,
мг
Tashish masofasida
Va \E
rastionlar
nisbati
1-2
3-4
5-6
7-8
1-2
3-4
5-6
7-8
3.2
5.5
6.4
8.0
10.0
10
4.7
5.7
7.3
9.3
4
5.5
6.4
8.0
10.0
12.5
4.3
5.3
6.8
8.7
5
5.2
6.2
7.6
9.6
16
4.3
5.3
6.8
8.7
6.3
5.2
6.2
7.7
9.6
20
4.0
5.0
6.5
8.0
8
4.7
5.7
7.3
9.3
25
4.0
5.0
6.5
8.0
A vtosamosvallam ing yuk ko’tarish qobiliyati bo’yicha ularning turi
tanlanadi.
Uskunalar majmuasining sonlar qiymati asosiy jarayonlar mashinalari
unumdorligi va yuk aylanmasidagi ishlar hajmiga ko’ra hisoblanadi. Tadqiqotlar
shuni
k o ’rsatdiki,
yopiq
stikl
bo’yicha
ishlashda (bir almashinuvda
327
avtosam osvallam ing ekskavatorga briktirib q o ’yilishi)
ekskavatorlar va
ekskavatorlam ing katta turib qolishlari am alga oshadi, bu esa asosiy texnologik
jarayonlam ing kutilmagan cho’zilishi bilan asoslanadi (avtosamosvallaming
zaboylarda yuklanishi, yuk bilan harakatlanish, a g ’darm alarda b o ’shatish,
avtosam osvallam ing yuksiz harakatlanishi). U skunalam ing unumdorligi turli
faktorlam i inobatga oluvchi quyidagi formulalar bilan aniqlanadi:
•
Ekskavatom ing almashinuv unumdorligi (m3)
|
