O c h I q kon ishlari t e X n o L o g I y a s I, m e X a n I z a t s I y a s I va

turi va nisbatan kuchli, cho’mich hajmi 20 jw’b o ’lgan EG-20 hisoblanadi 
Yakutiyadagi 
k o ’m ir 
kesim ida 
"M arion" 
firm asiga 
qarashli 
204-M 
ekskavatorlari "Superfront" konstruktiv tuzulishlisi xizm at qilyapti. Gidravlik 
mexanik kuraklam ing keng qo ’llanilishi ulam ing xususiyatlari kengligi va 
tuzilishi mukammalligi bilan bog’liq, va bu xususiyatlar ulam ing ochiq konlari 
uchung keng ishlab chiqarilishi kerakligini bildiradi.
3 .6 . K O ’P C H O ’M ICHLI EKSKAVATORLARNING TEXNOLOGIK 
O 'LCHAM LARI
K o’p cho’m ichli ekskavatorlar ishchi organining tuzilishiga k o ’ra zanjirli va 
rotorli b o ’ladi. Zanjirli k o ’pcho’michli ekskavatorlarda ishchi organi (rasm. 
3.13) cho’michli zanjir hisoblanadi, u ram aga qarab harakat qiladi. Rama bir 
tom ondan sham irlar bilan k o ф u sg a ulangan, ikkinchi tomondan ukosinaga 
osilgan. Ram aning qiyalik burchagi kanat osilm asi bilan o ’zgartiriladi. Zaboy 
b o ’ylab harakatlanishda cho’michlar to ’ladi va to g ’ jinsini yuqoridagi barabanga 
tashiydi, и erda to g ’ jinsi bunkerga yuklanadi. Bunkerdan tog’ jinsi vagonga 
yoki yuklash konveyeriga yuklanadi. C ho’m ich hajmi 250-45001 ni tashkil 
qiladi.
3.13-rasm .. K o’p cho’michli zanjirli ek sk av ato r sxemasi:
/
-yo 'naltiruvchi rama; 2-cho 'mich zanjiri; 3-yuqori baraban; 4-rejalashtiruvchi pog 'ona; 5- 
harakatlanuvchi teskari yuk; 6-o’qni osish uchun kanat; 7-ramani o ’qqa osish uchun
'1
100

osmolar, 8-rejalashtirish pog'onasini boshqarish kanati; 9-o'q; IO-yukIash lyuklari; II- 
ekskavator uchun portallar; 12-ekskavatomi tuzatish ishlari uchun kran.
K o ’p cho’michli zanjirli ekskavatorlar temryo’l harakatda, zanjirli va
pnevmoharakatli turda ishlab chiqarilmoqda. Pnevmo g ’ildirak bilan faqat 
kichik 
modellar 
ta ’minlanmoqda. 
Ko’pcho’michli 
ekskavatorlami 
harakatlantirish uchun rels yo’llari tarkiblaming harakatlanishi uchun bo’lgan 
y o ’llar bilan bir shpallarda o ’rnatiladi. Ekskavatoming o ’z harakatida 5 promil 
qiyalikni bosa oladi, ishchi harakatda esa - 2.5-3 promil. Kuchli zanjirli 
ekskavatorlar elektr harakatli bo’ladi. Uncha ko’p bo’lmagan modellar dizel 
yoki dizel-elektrik k o ’rinishda ishlab chiqarilmoqda. Yuqori yoki pastki qazish 
uchun m o ’ljallangan va ketma-ket yuqori va pastki qazib olishga mo’ljallangan 
bir cho’mich zaniirli ekskavatorlar mavjud. Yuqori qazishda energiya sarfi va 
tog’ jinsini kesish kamayadi. Pastki qazib olishli ekskavatorlami zich gil tog’ 
jinslarida q o ’llash m a’qul.
Ekskavatorlar qaytmas, yarim qaytar va to’la qaytadigan bo’lishi mumkin. 
T o’la qaytadigan ekskavatorlarda yo’naltirish ramali yuqori qismi 360° gacha 
qaytishi mum kin, bu bitta ishchi maydonda yuqori pog’ona qismini ko’ndalang 
qazish imkonini beradi. Bo’shatish turiga ko’ra ekskavatorlar portalli va yon 
b o ’shatishli b o ’ladi. Portalli bo’shatish temiryo’l transportiga bo’shatishda 
qo’llaniladi.
Y o’naltiruvchi rama qattiq yoki shamirsimon bo’lishi mumkin. Qattiq ramali 
ekskavatorlami aylana qazib olishda qo’llaniladi, shamirsimonni esa-alohida 
qazish uchun. K o’plab ekskavatorlarda rama rejalashtiruvchi pog’onali bo’ladi.
K o ’p cho’michli ekskavatorlar Germaniyada ishlab chiqarilgan. Karyerlarda 
k o ’pcho’michli zanjirli ekskavatorlar yumshatilgan tog’ jinslarini qazib olish 
uchun qo ’llaniladi (kon-kimyoviy karyerlarda, Ukrainaning qo’ng’ir ko’mir 
konlarida va boshqalarda).
K o ’p cho’michli zanjirli ekskavatorlaming texnologik xarakateristikalari 
3.3-jadvalda keltirilgan.
101

Rotorli ekskavatorlarda (rasm. 3.14) ishchi a ’zo rotor o ’qi oxirida 
o ’m atilgan rotorli ch o ’m ichli g ’ildirak hisoblanadi. Rotor g ’ildiragining 
aylanishida to g ’ jin si qirindilarini kesgan holda ular konveyerga tashlanadi, 
konveyer rotor g ’ildiragi yon tom onida ekskavator o ’qida joylashadi. Keyin tog’ 
jinsi b o ’shatish konveyeriga va undan transport vositalariga etqaziladi.
Rotorli ekskavatom ing ishchi a ’zosi zanjirli ekskavatom ikiga qaraganda 
quyidagi qulayliklarga ega. Qazish va yuklash operatsiyalari alohida am alga 
oshiriladi, qazishning yuqori ta ’siri (zanjirlinikidan 1.5-2 m arta yuqori), 
xavfsizlik va FIK. Rotorda 6 tadan 12 tagacha cho’michlar o ’m atiladi, ular 
tishlar bilan ta ’m inlangan, tishlar qattiq q o ’tishmalar bilan ulangan.

Download 8,39 Mb.