Qn-
poezdning foydali massasi, t;
Пъта-
ekskavatom ing texnik unumdorligi, t/s.
Tarkiblam ing almashinuv vaqti asosan poezdlaming harakatlanish tezligi,
pog’onadagi ishlar frontining uzunligi va zaboy y o ’llarining sxemasiga bog’liq
b o ’ladi. Y o’l sxemasi oddiy, minimal yo’llar soniga va strelkali o ’tkazgichlarga
ega bo ’lishi kerak va burg’ulash-portlatish ishlarini olib borish qoidalariga rioya
qilishi
kerak.
Sxemalami
tanlashda
asosan
pog’onada
ishlovchi
ekskavatorlaming kuchi, turi va soniga e ’tibor qilinadi.
P og’onadan chiqish y o ’llarining soniga ko’ra poezdlamig harakatlanishi
mayatnik turida (oxiri berk) bir chiqishli va oqimli (ochiq) ikki chiqishli sxema
b o ’lishi mumkin. Oqimli sxemada tarkiblaming almashinuv vaqti 2 martaga
kamayishi mumkin. Poezdlam ing almashinuvi amalga oshadigan ajratilgan
almashinuv nuqtasi (AN) ishlar frontidan tashqarida va uning ichida joylashishi
mumkin. AN ning turg’un holatida almashinuv vaqti pog’ona ichida
ekskavatoming joylashuviga bog’liq bo ’ladi. Karyerlarda asosan 4.4 - rasm. da
k o ’rsatilgan y o ’l sxemasi keng tarqalgan.
Y o’l sxem alarining texnologik ko’rsatkichlarining m a’lum qiym atlarida har
bir aniq holatda tarkibning almashinuv vaqti analitik usulda aniqlanishi mumkin.
Y a’ni poezdlam ing ish frontida joylashgan AN da almashinuvida tarkibning
almashinuv vaqti quyidagi formula b o ’yicha aniqlanadi:
144
f- = 2
l v.
v.
)
Bunda, 4 - bog’lovchi yo’llar uzunligi, km;
vt , v,- mos ravishda bog’lovchi va zaboy yo’llarida poezdlaming
harakatlanish tezligi, km/s;
Lt -
ishlar fronti uzunligi, km;
tc -
temiryo’l aloqasining uzunligi, soat.
___
4.4 - rasm . Pog’onada yo’llarnin rivojlanishi sxemasi:
a, b, v, g - bitta ekskavatom ing ishlashida; d, e, j, z - ikkita ekskavator ishlashida;
1
-
ekskavator,
2
-alm ashinuv nuqtasi.
Ishlar frontida joylashgan almashinuv nuqtasida poezdlaming almashinuvida
almashinuv vaqti quyidagicha aniqlanadi:
,<*
= 2 —
(4. 12)
v,
v.
4.5 . POEZDNING FOYDALI MASSASI, YO’LNING O’TKAZISH QOBILIYATI
VA HARAKATLANADIGAN TARKIB PARKIN I HISOBLASH
Karyerdagi temiryo’l tra n s p o rtin g asosiy ko’rsatkichlari asosan poezdning
foydali massasi, y o ’lning o ’trazish qobiliyati va transport turlarining soniga
bog’liq.
Poezdning foydali massasi -
bitta poezd (lokomotiv tarkib) tomonidan bitta
reysda tashiladigan yuk massasi. Poezdning foydali massasi uning maksimal
14S
balandlikka ega lokomotivning maksimal tortish kuchida yo’l uchastkasida bir
maromda harakallanishi holatiga k o ’ra aniqlanadi. Bu holatlar lokomotivning
tortish kuchi F va harakatlanishga qarshilik qiluvchi k u c h l a r /^ tengligi bilan
aniqlanadi. Lokomotivning tortish xarakteristikalariga ko’ra (4.5-rasm.) aytish
mumkinki, tortish kuchi
F,
harakatlanish kamayishi bilan oshib borsa ham, lekin
uning maksimal qiymati tortishning ushlanish kuchi
F
bilan chegaralanadi.
Lokomotivning
F,=Fa
holatiga javob beruvchi harakatlanish tezligi
vpM hisobli
- maksimal
deb ataladi. Hisobli-maksimal tezlikdan past holda harakatlanganda
tortishning ulanish kuchi amalga oshmaydi va g ’ildiraklaming joyida aylanishi
am alga oshadi.
4.5 - rasm . Lokomotivning tortish xarak ateristik a si
vpj,
tezligi mos ravishda elektrovoz va keng koleyali teplovozlar uchun 18-
25 va 10-15 km/soatni tashkil qiladi. Shunday qilib yuqoriga harakatlanishning
bir maromda kechishi uchun
Fa
=
holat bajarilishi kerak.
Poezdga qarshilik kuchlari faqatgina poezdning harakatlanish davrida hosil
b o ’ladi va unga qarama-qarshi b o ’ladi. Ulam ing hosil b o ’lishiga ko’ra kuchlar
asosiy va q o ’shimchaga
bo’linadi. Harakatlanishga asosiy qarshi kuchlar
podshipniklardagi
ishqalanish
kuchi,
g ’ildiraklar
va
relslar
orasidagi
harakatlanish va siljish ishqalanishi va havoning qarshiligi b o ’ladi. Oxirgi
ko ’rsatkich poezdning tezligi 40 km/soatdan yuqori b o ’lganda hisobga olinadi.
Y o’lning k o ’tarilish balandligida (qiyalik) hisobga olinadigan qarshiliklar
faqatgina nishabligi (qiyalik) bor y o ’llarda hisobga olinadi. Bu ko ’rsatkich doim
146
yuqorida pastga qaratilgan bo’lib, poezd yuqoriga harakatlanganda “plyus”
bilan, pastga harakatlanganda “minus” bilan qabul qilanadi. Qo’shimcha
qarshiliklar yo ’llaming qiyaliklarida hosil bo’ladi, bunda poezd yo’lning qiya
qismlaridan harakat qilishi oqibatida g’ildiraklar relslar bilan ishqalanishida
qarshilik hosil b o ’ladi. Deyarli poezdning harakatiga qarshiliklaming barchasi
poezdning
massasiga
proportsional
bo’ladi.
Shu
sababli
hisoblarda
harakatlanishga qarshilikni poezdning massasiga ko’ra hisoblagan m a’qul.
Poezdning umumiy qarshilik kuchini quyidagi formula bilan aniqlash mumkin
(N):
=
|
