(1.3-rasm.). Yuqoridan karyer yyer yuzasi bilan chegaralangan. Karyemi yon
tom ondan chegaralovchi qavatsimon yuza
bort deyiladi, karyemi pastdan
chegaralovchi yuza esa -
ost deyiladi. K aryer bortining yyer yuzasi va osti bilan
ulanish chizig’i mos ravishda karyem ing yuqori va pastki konturini tashkil
qiladi. K aryem ing yuqori va pastki konturlaridan o ’tuvchi yuza
karyer bortining
qiyaligi deyiladi. Kon ishlari olib boriladigan karyer borti
ish olib boriladigan
bort deyiladi. Shunga mos ravishda karyem ing ish olib boriladigan va ish olib
borilm aydigan karyer bortlarining qiyaliklari mavjud. Ost va yyer yuzasining
m arkazlashtirilgan yuzasi orasidagi vertikal m asofa
karyer chuqurligi deyiladi.
K aryem ing yuqori va pastki konturlari holati, shuningdek qiya va tik qiya
konlam i qazib olishda karyer chuqurligi kon ishlarini olib borish jarayonida
doimiy o ’zgarib turadi. Ochiq kon ishlarining tugashiga mos keluvchi karyer
konturlari
oxirgi konturi deb ataladi. Bunga karyem ing rejadagi oxirgi
chuqurligi va oxirgi o ’lchamlari mos keladi. Y yer yuzasidagi karyem ing oxirgi
konturi shuningdek
karyer texnik chegarasi deb ataladi. Karyer tomonidan band
qilingan yyer yuzasining maydoni, uning xizm atlari va stexlari bilan birgalikda
ye r ajratm asi deb ataladi (1.4-rasm.). Y er maydonining ajratmasi karyer
m aydonidan 5-10 martaga oshadi va 10-15m ing.gagaetadi.
K aryem ing asosiy o ’lchamlariga kon massasi hajmi, oxirgi chuqurlik, osti
b o ’yicha o ’lchamlar, bortlar qiyalik burchaklari, foydali qazilma zaxiralari,
qoplovchi to g ’ jinslari hajmi va o ’lchamlari kiradi.
1.
Kon ishlari masshtabini ko ’rsatuvchi karyer konturidagi kon massasi
hajmi (л/3) akad. V.V.Rjevskiy formulasi b o ’yicha aniqlanadi:
