|
O. Sirojov, D. Mirjavharova, E. AxmedovBog'liq Dinshunoslik3 –masala bayoni.
Dinshunoslik dinning vujudga kelishi va saqlanib turishi uning
uch ildizi bilan bog‘liq ekanligini ta’kidlaydi. Bular ijtimoiy, gnoseologik va
psixologik ildizlar.
Dinning ijtimoiy ildizlari dindorlarning kundalik hayotida, ularning ustidan o‘z
hukmronligini o‘rnatgan, o‘tkazayotgan moddiy va ma’naviy munosabatlardir.
Bular orasida moddiy ya’ni iqtisodiy ildizlar hal etuvchi rol o‘ynaydi.
Dinning gnoseologik ildizlari real olamni dinlar ta’limoti nuqtai nazaridan in’ikos
ettiradigan diniy tasavvur, tushuncha, g‘oya va hokazolarning vujudga kelishiga
imkon tug‘diradigan bilish jarayoniga xos jihatlardir. Bunda tabiat hodisalari
sabablari mohiyatini bilmaslik oqibatida, ular jonlantiriladi, ularda qandaydir
g‘ayri-tabiiylik bor deb qaraladi.
Dinning psixologik ildizlari inson, ijtimoiy guruh va dinga ishonuvchi kishining
psixik xolatlari, ahvoli, ruhiyati va hissiyotida yuz beradigan psixik jarayonlardir.
Dinning shaxsiy psixologik va ijtimoiy psixologik ildizlari mavjud. Shaxsiy
musibat, kulfat, azob va uqubat, g‘am-alam, o‘lim dahshati, yolg‘izlik
kechinmalari va ruhan ezilish va boshqalar. Ijtimoiy psixologik ildizga ayrim
guruh va jamoa psixologiyasiga xos yoppasiga qo‘rquv, vahima, iztirob va sovuq
xabarlar, zararli urf-odatlar ta’siri va boshqalar kiradi
4
.
Din insonning ishonchli hamrohi, odamzot hayotining bir qismi bo‘lib kelgan.
Unga turli davrda turlicha munosabatda bo‘lingan. Dinni jamiyatning hukmron
kuchlari davlat siyosati darajasiga ko‘targan yoki Din hamda dindorlarni ayovsiz
ta’qib ostiga olgan hollar tarixda ko‘p uchraydi. Yaqin o‘tmishda – sho‘rolar
davrida Dinni kamsitish va unga qarshi kurash siyosati olib borildi.
O‘zbekiston mustaqillikka erishgach, Din madaniy-ma’naviy omillar umumiy
silsilasiga kiruvchi teng huquqli qadriyat sifatida tan olindi va Dinga to‘la erkinlik
berildi. Diniy jamoalar, tashkilotlarga qonun doirasida ochiq va daxlsiz faoliyat
ko‘rsatish imkoniyati yaratildi. O‘zbekiston aholisining asosiy qismi islom diniga,
yevropalik aholi xristianlikning pravoslavie mazhabiga e’tiqod qiladi. Ular bilan
bir qatorda katolik, protestant, boshqa mazhab (jami 15 dan ortiq konfessiya)
vakillari yashaydi. Ular vatan mustaqilligini mustakamlash, siyosiy-ijtimoiy
barqarorlash, ta’minlash yo‘lida faoliyat yuritmoqdalar.
4
Qarang. Ortiqov A., Abdusamedov A.E. «Dinshunoslik asoslari» kursidan ma’ruzalar matni va uslubiy
maslahatlar. 1-qism. Toshkent-2000. 10-bet.
44
O‘zbekiston dunyoviy davlat bo‘lib, Din davlatdan ajratilgan. Vijdon erkinligining
kafolatlari O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida, “Vijdon erkinligi va
diniy tashkilotlar to‘g‘risida” gi qonunda (1998) bayon etilgan. O‘zbekistonda Din
va diniy dunyoqarash dunyoviy turmush tarzi, dunyoviy fikr bilan yonma-yon
rivojlanib kelmoqda.
|
| |
